Αναβαλλόμενο «Ηρακλή» ζητούν οι τράπεζες

Ο «Ηρακλής» υπήρξε αναμφισβήτητα το «κλειδί» για την επαναφορά των ελληνικών τραπεζών από τον κόσμο των επιχειρηματικών «ζόμπι» στον κόσμο της «υγιούς επιχειρηματικότητας». Με σάπιο χαρτοφυλάκιο δεκάδων δισ. ευρώ (συνολικά περί τα 100 δισ. ευρώ) μη εξυπηρετούμενων δανείων και ίδια κεφάλαια λιγότερο από το 1/5 του σάπιου ενεργητικού τους, ήταν κατ’ ουσίαν χρεοκοπημένες. Κατά συνθήκη, μόνο, δεν είχαν χρεοκοπήσει και τυπικά, χάρη στο προστατευτικό δίχτυ της συμφωνίας εξόδου από τα μνημόνια και γενικότερα της διεθνούς επιτήρησης και «εγγύησης» της ελληνικής χρεοκοπίας του 2010.

Δεν μπορούσαν όμως να συνεχίσουν να υπάρχουν σαν νεκροζώντανες. Το ελληνικό Δημόσιο είχε επίσης δυσμενείς επιπτώσεις από την κατάσταση των τραπεζών όσον αφορά το κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους. Εχει υπολογιστεί ότι η κατάσταση των τραπεζών επιβάρυνε το επιτόκιο δανεισμού του Δημοσίου κατά πολλές μονάδες βάσης, που ισοδυναμούσαν με κόστος εξυπηρέτησης του χρέους μερικών δισ. ευρώ. Ετσι προέκυψε η συζήτηση για πρωτοβουλίες του Δημοσίου για άρση του σάπιου ενεργητικού των τραπεζών. Τελικά υιοθετήθηκε η πρόταση της τιτλοποίησης και απορρίφθηκε η πρόταση του Γιάννη Στουρνάρα για δημιουργία bad bank.

Με τους «Ηρακλή Ι» και «Ηρακλή ΙΙ» έγινε άρση πολλών δεκάδων δισ. ευρώ «κόκκινου» ενεργητικού των τραπεζών. Από αυτό δεν επωφελήθηκαν μόνο οι τράπεζες, αλλά και το ελληνικό Δημόσιο, που γλίτωσε πολλά δισ. ευρώ από την εξυπηρέτηση του χρέους. Η ίδια η επενδυτική βαθμίδα δεν θα ήταν το ίδιο γρήγορα και εύκολα εφικτή για το ελληνικό Δημόσιο χωρίς τον «Ηρακλή» και με τις τράπεζες «νεκροζώντανες».

Απομένει ωστόσο ακόμη μία μεγάλη εκκρεμότητα για την πλήρη «αποκατάσταση» των ελληνικών τραπεζών, τουλάσχιστον όπως την αντιλαμβάνονται ορισμένοι τραπεζικοί «κύκλοι»: ο αναβαλλόμενος φόρος προς το Δημόσιο, συνολικού ύψους περίπου 14,5 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες, λοιπόν, από τον τραπεζικό χώρο εκφρράζεται η «έντονη επιθυμία» και εκπορεπύοντυαι πιέσεις για έναν νέο «Ηρακλή» για την απαλλαγή των τραπεζών και από το εναπομένον «αγκάθι» του αναβαλλόμενου φόρου. Ωστόσο, όπως θα δούμε στη συνέχεια, στην κυβέρνηση επικρατεί σκεπτικισμός...

Σκέψεις και προβλήματα

Ο αναβαλλόμενος φόρος των τεσσάρων ελληνικών συστημικών τραπεζών προς το ελληνικό Δημόσιο ανέρχεται σε 14,3 δισ. ευρώ: Εθνική 4,4 δισ. ευρώ, Eurobank 4 δισ. ευρώ, Πειραιώς 3,3 δισ. ευρώ, Alpha Bank 2,6 δισ. ευρώ. Με συνολικά κεφάλαια περί τα 27 δισ. ευρώ, ο αναβαλλόμενος φόρος αντιστοιχεί στο περίπου 50% των κεφαλαίων τους. Αυτό είναι σαφώς ένα μεγάλο βαρίδι για τις τράπεζες. Οχι μόνο γιατί υπονομεύει την εκτίμηση της αγοράς για την ποιότητα των κεφαλαίων τους, αλλά και γιατί, κυρίως, συντηρεί την πιθανότητα εκ νέου εμπλοκής του Δημοσίου στο μετοχικό τους κεφάλαιο – ενδεχόμενο απέναντι στο οποίο τόσο οι τραπεζίτες όσο και οι αγορές έχουν… αλλεργικές αντιδράσεις.

Βάσει του νόμου Χαρδούβελλη, οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες σε έτος (ή έτη) που δεν θα έχουν κερδοφόρα χρήση να εκδώσουν κοινές μετοχές υπέρ του ελληνικού Δημοσίου για τον αναλογούντα φόρο.

Τούτων δοθέντων, η βασική σκέψη είναι η μετατροπή της αναβαλλόμενης υποχρέωσης των τραπεζών προς το Δημόσιο, ή αντίστροφα των φορολογικών απαιτήσεων του Δημοσίου προς τις τράπεζες, σε απαίτηση εξόφλησης ομολόγων του Δημοσίου που οι τράπεζες θα εντάξουν στο χαρτοφυλάκιό τους. Πιο συγκεκριμένα, συζητείται η έκδοση ομολόγων του Δημοσίου που θα αγοράσουν οι τράπεζες και θα διακρατήσουν μέχρι τη λήξη τους. Ομως, καθώς τα συνολικά έσοδα από αυτά τα ομόλογα θα πρέπει να ισούνται με την αναβαλλόμενη φορολογική υποχρέωση, το Δημόσιο θα πρέπει να κάνει σημαντικό haircut στην ονομαστική τους αξία. Σε αυτή την περίπτωση όμως οι τράπεζες θα καταγράψουν ζημιές…

Πέρα από αυτό όμως, το εγχείρημα προϋποθέτει… εντυπωσιακές συναινέσεις και πολιτική κάλυψη σε επίπεδο αρμόδιων ευρωπαϊκών θεσμών, όπως η DGCom, η Eurostat και η Κομισιόν (συναινέσεις που κινούνται μάλλον στη σφαίρα της επιστημονικής φραντασίας): η DGCom και η Eurostat για να μη θεωρήσουν την όλη υπόθεση aid state, που παραβιάζει τις αρχές του ανταγωνισμού, η Eurostat για τον επιπλέον λόγο ότι θα απαιτήσει να καταγραφούν στο δημόσιο χρέος. Και αν το πρώτο μπορεί ίσως να παρακαμφθεί -πολύ δύσκολα- με κάποιου είδους διπλωματικά πολιτικά μέσα στο όνομα του ότι ο σκοπός είναι εν τέλει «εξυγιαντικός» και μέσα στο πνεύμα των αγορών, το να μην καταγραφούν εκδόσεις ομολόγων στο χρέος είναι στη σφαίρα του αδύνατου. Φυσικά, οι τράπεζες, που έχουν πεισθεί από την ίδια τους την πείρα ότι οι μορφές στήριξής τους από το Δημόσιο είναι… ανεξάντλητες, το θέλουν διακαώς και τροφοδοτούν τους σχετικούς «προβληματισμούς», η κυβέρνηση όμως δεν βρίσκει εύκολη απάντηση στα προαναφερθέντα προβλήματα...