Μαριάννα Τόλια: «Να σκεφτούμε με όρους παραγωγής»

Μπορεί τα τελευταία χρόνια της κρίσης να έχουν εκδοθεί αρκετά βιβλία με θέματα οικονομικά και επεξηγηματικά του πώς φτάσαμε ώς εδώ, ωστόσο το πρόσφατο βιβλίο της Μαριάννας Τόλια, «Το ευρώ, ο Νότος και η Ελλάδα» (Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις) διαφέρει, γιατί όπως μας λέει και η ίδια, αποτελεί «προϊόν αγωνίας». Πρόκειται για μια εύστοχα σχολιασμένη παρουσίαση τεσσάρων ερευνητικών εργασιών από διεθνή κέντρα ερευνών, του ΔΝΤ συμπεριλαμβανομένου, για τις πραγματικές αιτίες της κρίσης του Νότου συνολικά, όπου η Ελλάδα αποτελεί υποσύνολο και όχι μια ξεχωριστή περίπτωση, αν και δέχεται ακραία αντιμετώπιση. Η Μαριάννα Τόλια, με εμπειρία στο οικονομικό ρεπορτάζ, εξηγεί γιατί η συμμετοχή της χώρας στο ευρώ, αντί να ωφελήσει, μας έβλαψε, αναλύει τη γερμανική αφήγηση για την κρίση, την αποδομεί με αδιάσειστα στοιχεία και προχωράει σε λύσεις.

*Είναι γεγονός, το δείχνει και το βιβλίο σας, πως πολιτική και οικονομία συμπορεύονται αγκαλιαστά.

Αυτό συμβαίνει από την εποχή της βιομηχανικής επανάστασης και τη γένεση της πολιτικής οικονομίας ως επιστήμης του καπιταλισμού. Το δικό μου ενδιαφέρον αφορά την ειδική ένταση μεταξύ πολιτικής και οικονομίας που χαρακτηρίζει τη ζώνη του ευρώ. Η ΟΝΕ είναι ένα προϊόν πολιτικών συμβιβασμών που έγιναν στο όνομα του ευρωπαϊκού ιδεώδους, αγνοώντας τις επιπτώσεις της στις ζωές των ανθρώπων. Αυτή η ένταση μεταξύ πολιτικής και οικονομίας ήταν παρούσα και πριν από το 2000, αλλά κυριάρχησε μετά το 2010, όταν όλοι οι ανεξάρτητοι οικονομολόγοι έλεγαν πως αυτό που κάνουν οι ευρωπαϊκές ελίτ είναι καταστροφή. Το αποκορύφωμα ήταν το συνέδριο του Λίνταου τον περασμένο Αύγουστο, όπου 17 κάτοχοι Νόμπελ Οικονομικών από όλες τις παραδόσεις φώναξαν ότι, αν η Ευρώπη δεν αλλάξει ριζικά τις πολιτικές της, οδεύει προς ένα μέλλον στασιμότητας και ανεργίας.

*Κατά τη διάρκεια της κρίσης γράφτηκαν δεκάδες βιβλία γι’ αυτή. Το δικό σας τι νέο προσφέρει;

Δύο πράγματα. Το ένα είναι μια σε βάθος τεκμηρίωση των τρόπων με τους οποίους λειτούργησε το ευρώ από το 2001 ώς το 2009 μέσα σε μια ευρωζώνη που δεν ήταν απομονωμένο νησί στη μέση ενός ωκεανού, αλλά ανοιχτή οικονομία σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο. Ο πυρήνας του βιβλίου δεν αφορά δικές μου ιδέες, αλλά εκλαϊκευμένο υλικό από μια σειρά ιδιαίτερων ακαδημαϊκών ερευνών για την κρίση της Ευρώπης. Το δεύτερο είναι η προσπάθεια για ανάδειξη και, ει δυνατόν, λύση αυτής της ειδικώς «ευρωζωνικής» έντασης μεταξύ πολιτικής και οικονομίας. Ανθρωποι της πολιτικής και του οικονομικού Τύπου –Α. Παπαγιαννίδης, Σ. Μάνος, Α. Παπαδόπουλος, Γ. Παπανικολάου, Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν, Γ. Τόλιος– απάντησαν στο τι προτείνουν ως πολιτική, τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα.

*Γιατί αρνείται να «δει» η Ε.Ε. πως η οικονομική της πολιτική οδηγεί σε αδιέξοδα; Είναι μόνον θέμα «λάθους»;

Μοιάζει λάθος μόνον αν αντιλαμβανόμαστε την Ε.Ε. ως κάτι το συμπαγές και όχι ως πεδίο εθνικών ανταγωνισμών. Ειδικά η ευρωπαϊκή νομισματική ενοποίηση υπήρξε εξαρχής ανταγωνιστική υπόθεση, καθώς συνοδεύονταν από την ακλόνητη επιμονή της Bundesbank στην όποια νομισματική πολιτική διασφάλιζε τα συμφέροντα της γερμανικής οικονομίας, όσο καταστροφικές και αν ήταν οι επιπτώσεις στους εταίρους της, κι από οξύ ανταγωνισμό μεταξύ της πλεονασματικής Γερμανίας (με Ολλανδία) και της ελλειμματικής Γαλλίας (με Ιταλία) για το ποιος θα αναλαμβάνει το κόστος της ισορροπίας του συστήματος. Ξεχνάμε ότι το 1992-93 κατέρρευσε πλήρως το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα, εξαιτίας της ακλόνητης επιμονής των Γερμανών στην προτεραιότητα των συμφερόντων τους; Παραβλέπουμε πως εξαιτίας της ίδιας γερμανικής επιμονής, πήρε η ΟΝΕ τόσο έντονα γερμανικό χρώμα; Οι Βρυξέλλες υπερασπίζονται κοινοτικές συνθήκες γερμανικής κοπής και η Γερμανία κάνει ό,τι έκανε πάντα. Μόνο που καμιά χώρα δεν μπορεί να σωθεί τώρα, βγαίνοντας από το ευρώ όπως έκαναν η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία, όταν εγκατέλειψαν το ευρωπαϊκό νομισματικό σύστημα το 1992!

*Γράφετε πως το μνημόνιο δεν εξασφαλίζει μακρόχρονη οικονομική βιωσιμότητα της χώρας. Εξασφάλισε κάτι βραχυπρόθεσμα;

Κάτι επωφελέστερο από την επιβράδυνση της αποδιάρθρωσης του κομματικού συστήματος της Μεταπολίτευσης; Ναι, χρόνο για ελεγχόμενη και σταδιακή πτώχευση, ώστε να μην ξηλωθεί απότομα ο κοινωνικός ιστός και τρώμε ο ένας τον άλλον στη γωνία…

*Τι απαιτείται για να περάσουμε από ένα ευρωπαϊκό σχέδιο σωτηρίας σε ένα εθνικό;

Να καταλάβουμε ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να προσπαθήσουμε να φέρουμε παραπάνω χρήμα στη χώρα και να βγάζουμε λιγότερο εκτός αυτής, με δικά μας μέσα. Να εγκαταλείψουμε τη διαχείριση της εθνικής οικονομίας με όρους οικονομικών δεικτών και να σκεφτούμε με όρους παραγωγής. Να δούμε τι παραγωγικούς τομείς –πλην του τουρισμού που δεν φτάνει– έχουμε περιθώριο να αναπτύξουμε στο πλαίσιο των άπειρων κοινοτικών δεσμεύσεων, του υψηλού κόστους που αυτοί συνεπάγονται και του ανταγωνισμού των γειτόνων, που όντας εκτός Ε.Ε., έχουν και φτηνότερο νόμισμα και πολύ λιγότερες δεσμεύσεις. Επειτα να ολοκληρώσουμε την εσωτερική υποτίμηση με διαφορετικά μέσα από του μνημονίου –χωρίς να θίγουμε βασικούς μισθούς κάτω των 750 ευρώ μικτά. Να αναδιαρθρώσουμε ριζικά και να μειώσουμε τις δημόσιες δαπάνες, ούτως ώστε να αντιστοιχούν στις σημερινές δυνατότητες πληρωμής του ιδιωτικού τομέα– δεν γίνεται αλλιώς. Να βοηθήσουμε πραγματικά όσους ανέργους έχουν το κουράγιο να αλλάξουν κλάδο και να πάνε σε παραγωγικούς τομείς και όχι να κάνουμε ανακύκλωση ανέργων σε μάταια προγράμματα κατάρτισης. Απαιτούνται δηλαδή πολύ άβολα, ριζοσπαστικά και δύσκολα πράγματα.