Στη δίνη του παγκόσμιου εμπορικού πολέμου

Οταν γράφονταν αυτές οι γραμμές το απόγευμα της Παρασκευής, ο εμπορικός πόλεμος που «κήρυξε» ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ την Πέμπτη κλιμακωνόταν. Η Κίνα απάντησε με δασμούς 34% και ο Τραμπ, σε «ηρωική και πένθιμη» ανάρτησή του, είπε ότι δεν πρόκειται να κάνει ποτέ πίσω και απευθυνόμενος στον αμερικανικό λαό προσπάθησε να τον… εμπνεύσει: «Κρατήστε γερά, δεν γίνεται να χάσουμε»!

Στο μεταξύ στις ευρωπαϊκές καγκελαρίες επικρατεί «σκεπτικισμός» για το είδος της απάντησης στους δασμούς του Τραμπ, ενώ εμφανίζονται και ιδέες για επιβολή δασμών στην… Κίνα, της οποίας τα προϊόντα πλημμυρίζουν τις ευρωπαϊκές αγορές απωθώντας τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά «με το σπαθί τους».

Είναι φανερό ότι οι ελπίδες πως οι δασμοί Τραμπ ήταν ένας «εκβιασμός» για να εκκινήσουν επωφελείς για τις ΗΠΑ διαπραγματεύσεις μεταξύ όλων των πλευρών, αποδεικνύονται φρούδες. Το chicken game οδηγεί σε σύγκρουση.

Αυτή την ανάγνωση της κατάστασης έκαναν χθες και οι αγορές, οι οποίες την Παρασκευή βρέθηκαν σε πιο βαθιά απόχρωση του κόκκινου σε σχέση με την Τετάρτη. Το γεγονός ότι το μόνο asset που διασώθηκε στις διεθνείς αγορές είναι τα ομόλογα (ο χρυσός είναι έτσι κι αλλιώς πολύ ψηλά, αλλά η τιμή του αποκλιμακώθηκε ελαφρά), ενώ όλα τα άλλα ταμπλό κοκκίνισαν βαθιά, δείχνει ότι η κατάσταση είναι κρίσιμη. Τώρα η πολύ μεγάλη απειλή είναι να εξελιχθεί ένα snowball αναγκαστικών πωλήσεων που θα πυροδοτήσει μια νέα διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση με ιστορικών διαστάσεων συνέπειες… Και χωρίς αυτό όμως, οι συνέπειες θα είναι σημαντικές.

Η ελληνική «ευαλωτότητα»

Σε αυτές τις συνθήκες, όλες οι χώρες είναι ευάλωτες, περιλαμβάνοντας και τα «βουβάλια» που εκτοξεύουν δασμούς κατ’ αλλήλων. Σε μια τέτοια κατάσταση, η Ελλάδα είναι χώρα ιδιαίτερης οικονομικής ευαλωτότητας. Σε συντομία, αυτή η ευαλωτότητα εντοπίζεται στα εξής:

ΣΤΑΣΙΜΟΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ: Ο στασιμοπληθωρισμός αναφερόταν ως κίνδυνος ήδη πριν ξεσπάσει ο «Αρμαγεδδών» του διημέρου Πέμπτης και Παρασκευής στις αγορές. Οσον αφορά την Ελλάδα, δεν υπήρχε πρόβλεψη για στασιμότητα, μέχρι που την περασμένη βδομάδα έκθεση του Ινστιτούτου Levy εμπεριείχε εκτίμηση για σοβαρή επιβράδυνση της ελληνικής οικονομίας το 2025 και ύφεση 1,3% το 2026. Οσον αφορά τον πληθωρισμό όμως, στην Ελλάδα κινείται σε επίπεδα 0,5 - 1 μονάδα πάνω από τον μέσο πληθωρισμό της ευρωζώνης. Τον Μάρτιο μάλιστα ανέβηκε οριακά στο 3,1%, 0,9 μονάδα πάνω από τον μέσο ευρωπαϊκό.

Καθώς ο πόλεμος των δασμών δεν είναι πια καθόλου εύκολο και πιθανό να αποκλιμακωθεί -τουλάχιστον για ένα διάστημα λίγων μηνών-, η διπλή του επίδραση στην Ελλάδα θα είναι οδυνηρή: από τη μια, αύξηση των τιμών - άνοδος του πληθωρισμού, από την άλλη, επιβράδυνση της οικονομίας που είναι πιθανό να φέρει ύφεση ήδη μέσα στο 2025. Αυτό θα επηρεάσει αρνητικά τα… πάντα: από το εξωτερικό εμπόριο μέχρι τις τράπεζες, το εξωτερικό εμπόριο, το ισοζύγιο πληρωμών, τα δημοσιονομικά και την ανεργία.

ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΗΡΩΜΩΝ: Το υψηλό έλλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών σε επίπεδα περί το 6,5% του ΑΕΠ είναι ήδη ένα μεγάλο πρόβλημα του οποίου, όπως και με την κρίση του 2008, το ενιαίο νόμισμα κρύβει τις δυνητικές συνέπειες. Αυτό το έλλειμμα πρέπει να καλύπτεται με εισροές κεφαλαίων από το εξωτερικό. Εδώ, δεν είναι η εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους που θα υποφέρει πρώτη, αλλά ο ιδιωτικός τομέας.

Το έλλειμμα αυτό καθαυτό, παρά την πιθανή επιβράδυνση ή και ύφεση στη συνέχεια, είναι πιθανό να αυξηθεί περαιτέρω, καθώς οι ελληνικές εξαγωγές θα μειωθούν. Για να μην έχουμε μεγάλη αύξηση του ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών, θα πρέπει η εσωτερική ζήτηση να μειωθεί βίαια. Αυτή η «προσαρμογή» ενισχύει σαφώς την πορεία προς την επιβράδυνση και την ύφεση.

ΤΡΑΠΕΖΕΣ: Δεν είναι τυχαίο που στο sell off της Παρασκευής οι τράπεζες είχαν την τιμητική τους: επιβράδυνση-ύφεση σε συνδυασμό με πληθωρισμό είναι επικίνδυνος συνδυασμός. Τα κέρδη των τραπεζών θα μειωθούν και νέα γενιά «κόκκινων» δανείων θα εμφανιστεί. Υπενθυμίζεται ότι οι αγορές, αλλά και οι οίκοι αξιολόγησης, είχαν υποβαθμίσει το ζήτημα της ποιότητας των τραπεζικών κεφαλαίων λόγω των υψηλών ποσοστών συμμετοχής σε αυτά του αναβαλλόμενου φόρου – στις νέες συνθήκες δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα συνεχίσουν να το κάνουν. Επίσης, σε συνθήκες επιβράδυνσης ή και ύφεσης, τα business plans των servicers θα έχουν νέες και μεγαλύτερες καθυστερήσεις στην υλοποίησή τους, το σχέδιο με τον Φορέα Απόκτησης και Επαναμίσθωσης Ακινήτων (που θα «απελευθέρωνε» τους πλειστηριασμούς, οι οποίοι έχουν «στομώσει») θα γνωρίσει νέα καθυστέρηση. Τίποτε από όλα αυτά δεν θα είναι καλό νέο για τις τράπεζες.

ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ: Το ερώτημα αν το ελληνικό μοντέλο ανάπτυξης που έχει εγκαθιδρυθεί κατά τη διάρκεια του οικονομικού κύκλου 2019-2024+ είναι πράγματι ανθεκτικό είναι παρόν στον δημόσιο διάλογο, αλλά μέχρι τώρα έχει τεθεί με όρους θεωρητικούς ή πολιτικούς. Στη νέα συγκυρία που διαμορφώνεται, θα τεθεί πλέον με όρους πρακτικούς. Οι βασικές του αδυναμίες, που η ευνοϊκή συγκυρία μετά τον Covid και έως σήμερα απέκρυπτε, είναι δύο: η πολύ χαμηλή παραγωγικότητα και ο στρεβλός χαρακτήρας των επενδύσεων και της ανάπτυξης, που δεν ενισχύουν το παραγωγικό δυναμικό της χώρας αλλά τους τομείς που καταγράφονται στη συνιστώσα του ΑΕΠ Αποθέματα (ακίνητα και χρηματο-οικονομικά προϊόντα). Σε συγκυρίες μεγάλης αναταραχής στη διεθνή οικονομία, αυτά αποδεικνύονται «αφρός» και εκείνο που μετράει είναι οι αντοχές του παραγωγικού δυναμικού. Και εδώ εντοπίζεται η ανατριχιαστική στατιστική: το παραγωγικό δυναμικό της ελληνικής οικονομίας (το καθαρό πάγιο κεφάλαιο) μειωνόταν διαρκώς μέχρι και το 2022 και είναι δεκάδες δισ. ευρώ κάτω από τα επίπεδα του 2008.