«Μαύρη τρύπα» αστάθειας

Λίγες ημέρες πριν επαναληφθούν στο Μαρόκο, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, οι ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ της αναγνωρισμένης από τη διεθνή κοινότητα κυβέρνησης της Λιβύης, η οποία εδρεύει και ελέγχει τις ανατολικές επαρχίες της χώρας, και της «κυβέρνησης» που στηρίζουν η Τουρκία και το Κατάρ (και ελέγχει την πρωτεύουσα Τρίπολη και τις δυτικές επαρχίες της Λιβύης), ξέσπασαν νέες μάχες μεταξύ των δύο αντίπαλων παρατάξεων. Βομβαρδίστηκαν πετρελαϊκές εγκαταστάσεις, λιμάνια, αεροδρόμια και στρατόπεδα. Πριν από δύο εβδομάδες, η Αίγυπτος είχε βομβαρδίσει επίσης στρατόπεδα των εξτρεμιστών σουνιτών και του Ισλαμικού Κράτους, μετά τον αποκεφαλισμό 21 Αιγυπτίων χριστιανών (Κοπτών) ομήρων.

Εχουν περάσει σχεδόν τέσσερα χρόνια από την κατάρρευση του καθεστώτος Καντάφι, και στη Λιβύη εξακολουθεί να μαίνεται ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των ισλαμιστών της Τρίπολης και των φιλοδυτικών της Βεγγάζης, μια διαίρεση που εγκυμονεί τον κίνδυνο της διάσπασης της χώρας στο πρότυπο της Ρωμαϊκής Εποχής, με δύο αντιμαχόμενες επαρχίες, την Τριπολιτάνα και την Κυρηναϊκή.

Τώρα, ο ΟΗΕ προσπαθεί να συμβιβάσει τις δύο πλευρές, ώστε να πάψει η Λιβύη να αποτελεί «μαύρη τρύπα» αστάθειας και κράτος υπό κατάρρευση. Ομως, λίγες ελπίδες υπάρχουν για να γεφυρωθεί το χάσμα, καθώς χθες η κυβέρνηση διόρισε ως αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων τον αμφιλεγόμενο στρατηγό Χαλίφα Χάφταρ, τον οποίο η ισλαμιστική Τρίπολη κατηγορεί ως εγκληματία πολέμου. Ο 72χρονος στρατηγός είναι η πιο εμβληματική μορφή της σύγχρονης λιβυκής ιστορίας, πέραν του Καντάφι.

Οι δύο άντρες συνεργάστηκαν στο πραξικόπημα κατά του βασιλιά Ιντρίς, το 1969, με τον Καντάφι να γίνεται ηγέτης της χώρας και τον Χάφταρ να βρίσκεται στον στενό πυρήνα των συνεργατών του Λίβυου δικτάτορα. Αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή της Μόσχας επί των ημερών της Σοβιετικής Ενωσης και έγινε αρχηγός των λιβυκών ενόπλων δυνάμεων. Το 1973, ο νασερικός Χάφταρ πολέμησε ως επικεφαλής των λιβυκών στρατιωτικών δυνάμεων που ενίσχυσαν τον αιγυπτιακό στρατό στον πόλεμο του Σινά. Λίγα χρόνια αργότερα, ο Χάφταρ σχεδίασε και ηγήθηκε του μυστικού στρατού του Καντάφι στον πόλεμο με το Τσαντ, όπου συνελήφθη το 1986 μαζί με 700 άντρες του όταν έχασε μια αποφασιστική μάχη στην έρημο. Πέρασε τρία χρόνια δέσμιος των υπηρεσιών ασφαλείας του Τσαντ (που είχαν την πλήρη υποστήριξη των γαλλικών μυστικών υπηρεσιών) και άλλαξε στρατόπεδο.

Ο Χάφταρ αποκήρυξε τον Καντάφι και με αμερικανική μεσολάβηση απελάθηκε από το Τσαντ στο Ζαΐρ, μαζί με 300 άντρες που του παρέμειναν πιστοί. Οι Αμερικανοί είχαν υποσχεθεί στο Ζαΐρ «οικονομική βοήθεια» για να δώσει άσυλο στην ομάδα των Λίβυων (όψιμων) αντικαθεστωτικών, αλλά τα χρήματα δεν έφτασαν ποτέ. Η ομάδα απελάθηκε στην Κένυα και από εκεί πήραν το αεροπλάνο της μεγάλης φυγής και κατέληξαν στο Λάνγκλεϊ της Βιρτζίνια, στην έδρα της CIA. Εκπαιδεύτηκαν στον ανταρτοπόλεμο στη «φάρμα» της CIA και ο Χάφταρ με τους τριακόσιους έκαναν αίτηση ως πολιτικοί πρόσφυγες και πήραν άδεια παραμονής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Εγκαταστάθηκε μόνιμα έξω από την Ουάσινγκτον και το 1996 ηγήθηκε απόπειρας πραξικοπήματος στη Λιβύη, με ένοπλο σώμα Λίβυων μισθοφόρων που έδρασαν στην Ανατολική Λιβύη. Ηταν ακόμη μία αποτυχημένη εκστρατεία, αλλά ούτε ο Χάφταρ ούτε η Ουάσινγκτον πτοήθηκαν.

Το 2011, ήρθε η ώρα για την επιστροφή. Γύρισε στη Λιβύη και ηγήθηκε της εκστρατείας κατά του Καντάφι, που έμελλε να είναι και η μοιραία για τον δικτάτορα. Ο στρατηγός έγινε μέλος της ηγετικής ομάδας που αντικατέστησε το καθεστώς Καντάφι, αλλά σύντομα οι εξεγερμένοι διασπάστηκαν. Ο Χάφταρ δεν είχε αμφιβολία ποιο στρατόπεδο θα διάλεγε. Εγκαταστάθηκε στην Ανατολική Λιβύη, δημιούργησε μια παραστρατιωτική ομάδα που ενισχύθηκε οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά από τη Δύση και κήρυξε πόλεμο κατά των ισλαμιστών. Ο Χάφταρ είναι ο μεγάλος επιζών, που συμμάχησε και πολέμησε με όλους τους μεγάλους παίχτες στην περιοχή, σε όλους τους δυνατούς συνδυασμούς. Ολα δείχνουν -αν και με αυτήν την περσόνα τίποτα δεν είναι βέβαιο- ότι αυτός είναι και ο τελευταίος ρόλος του.