Από τη διάγνωση στη θεραπευτική αγωγή

Το πρώτο βήμα που επιβάλλεται να γίνει είναι να δοθεί μετά βεβαιότητας η διάγνωση ότι ο ασθενής έχει άνοια. Κατόπιν πρέπει να διευκρινιστεί ο τύπος της άνοιας.

Να ληφθεί λεπτομερές ιατρικό ιστορικό, στο οποίο από τον ίδιο αλλά και διάφορα άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος που γνωρίζουν καλά τον ασθενή πρέπει να αντληθούν πληροφορίες για το πότε άρχισε το κάθε σύμπτωμα, για την πορεία του και αν έχει σχέση με κάποιο από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος του ασθενούς. Θα ακολουθήσει προσεκτική φυσική και νευρολογική εξέταση του ασθενούς και, τέλος, θα γίνει εξέταση της ψυχικής κατάστασής του.

Ακολουθούν εργαστηριακές εξετάσεις προκειμένου να αποκλειστεί η πιθανότητα να πρόκειται για μια αναστρέψιμη κατάσταση ικανή να προκαλέσει άνοια ή να περιπλέξει την ανοϊκή συνδρομή.

Τέτοιες παθήσεις είναι: νόσοι του θυρεοειδούς, αβιταμινώσεις, όγκοι εγκεφάλου, έκθεση σε τοξικές και φαρμακευτικές ουσίες, χρόνιες φλεγμονές, αναιμία και η σοβαρή ψυχωσική κατάθλιψη.

Η άνοια έχει σταθερά χαρακτηριστικά και ένας έμπειρος κλινικός γιατρός μπορεί να κάνει εύκολα τη διάγνωση, λαμβάνοντας υπόψη του το ιστορικό και τα στοιχεία από την εξέταση του ασθενούς.

Αν χρειαστεί, μπορεί να χρησιμοποιήσει Α/Τ ή ΜΡΙ εγκεφάλου για να επιβεβαιώσει ή να απορρίψει τη διάγνωση της άνοιας, όπως επίσης και πλήρη αιματολογικό και βιοχημικό έλεγχο για τον εντοπισμό κάποιου από τα νοσήματα που προκαλούν αναστρέψιμη άνοια.

Κατά την έναρξη της ανοϊκής διεργασίας πιθανόν οι εξετάσεις με CT Scan και MRI εγκεφάλου να μη δείξουν παθολογικά ευρήματα. Αργότερα στο ΜRI μπορεί να φανεί η μείωση του όγκου του φλοιού ή η σμίκρυνση της περιοχής του ιππόκαμπου που είναι υπεύθυνη για τη μνήμη.

Μετά την εκτίμηση της κατάστασης και τη διάγνωση, ο γιατρός πρέπει να διαπιστώσει αν οι διαταραχές της συμπεριφοράς του ασθενούς εντάσσονται σε κάποιο κλινικό σύνδρομο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί να αναγνωρίσει ένα ψυχικό σύνδρομο και να συνδέσει ολόκληρη τη διαταραχή με αυτό.

Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να διαπιστώσει ότι τα συμπτώματα εμφανίζονται ως αποτέλεσμα δυσκολίας ελέγχου της συμπεριφοράς λόγω βλάβης του εγκεφάλου από τη νόσο που προκαλεί την άνοια.

Ο γιατρός πρέπει να προσδιορίσει αν η κλινική συμπτωματολογία μοιάζει με κάποιο συγκεκριμένο κλινικό σύνδρομο.

Π.χ. μοιάζει η διαταραχή με ένα σύνδρομο, όπως το ντελίριο, η μείζων κατάθλιψη, η απάθεια ή η μανία; Πρόκειται για διάσπαση μιας από τις μείζονες ορμές, όπως π.χ. ο ύπνος, η πείνα για τροφή ή η σεξουαλικότητα; Εχει η διαταραχή τον χαρακτήρα μιας καταστροφικής αντίδρασης, όπως ένα υπερβολικό ξέσπασμα συναισθήματος, η αφορμή του οποίου είναι η αντιμετώπιση μιας νοητικής βλάβης, όπως η ανικανότητα να βρει μια λέξη;

Οταν περιγραφεί και ταξινομηθεί η διαταραχή, πρέπει να αποκωδικοποιηθεί. Δηλαδή να βρεθούν οι αιτίες που μπορεί να συμβάλουν στην έναρξη αυτής της διαταραχής ή να τη διατηρούν.

Οι αιτίες αυτές μπορεί να είναι: φάρμακα, ιατρική κατάσταση, ψυχιατρική διαταραχή (καινούργια ή υποτροπιάζουσα), νοητική διαταραχή, αναγνωρίσιμο ψυχικό ή συμπεριφεριολογικό σύνδρομο, το περιβάλλον, η προσέγγιση του παρέχοντος φροντίδα ή έλλειμμα φροντίδας.

Μετά την αποκωδικοποίηση της διαταραχής της συμπεριφοράς πρέπει να διαμορφωθεί ο τρόπος παρέμβασης για τη θεραπεία.

Πρώτον, οι προληπτικές παρεμβάσεις αφορούν την ανάπτυξη και τη διατήρηση των καθημερινών δραστηριοτήτων του ασθενούς, την προσοχή στη διατήρηση των συνηθειών του ύπνου, τη διατροφή του, τα μέτρα φύλαξής του και τη σύνδεση με έμπειρους ειδικούς που θα βοηθήσουν στη λύση προβλημάτων, όπως είναι η αντιμετώπιση και η θεραπεία μιας διαταραχής της συμπεριφοράς.

Δεύτερον, οι αφαιρετικές παρεμβάσεις που αφαιρούν την αιτία των διαταραχών της συμπεριφοράς, π.χ. αφαιρείται ένα φάρμακο που προκαλεί ένταση στον ασθενή.

Τρίτον, η διαχείριση της συμπεριφεριολογικής διαταραχής μέσω τεχνικών διαχείρισης της συμπεριφοράς ή μέσω ειδικών προγραμμάτων για ανοϊκούς με δύσκολη συμπεριφορά, που εφαρμόζονται στα γηροκομεία.

Είναι πιθανό να απαιτηθούν αλλαγές και στο περιβάλλον του ασθενούς. Αν π.χ. γίνεται συγχυτικός το βράδυ, πρέπει ο φροντιστής του να του οργανώσει καλύτερα τις βραδινές ώρες. Αν το πρόβλημα συνδέεται με το ημερήσιο πρόγραμμα του ασθενούς, πρέπει να αναδιοργανωθεί το ημερήσιο πρόγραμμά του.

Η θεραπευτική αγωγή

Αφού δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία, οι στόχοι είναι: να μειωθεί ο ρυθμός εξέλιξης της νόσου, να γίνει καλή διαχείριση των προβλημάτων συμπεριφοράς, της σύγχυσης και της συγκίνησης, να τροποποιηθεί το οικογενειακό περιβάλλον και να υποστηριχθούν τα λοιπά μέλη της οικογένειας και ο φροντιστής.

Η καλύτερη δυνατή θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει:

Αλλαγές στον τρόπο της ζωής του με φαρμακευτική αγωγή και χορήγηση αντιοξειδωτικών ουσιών, π.χ. βιταμίνη Ε.

Οι αλλαγές που πρέπει να κάνει στον τρόπο της ζωής του είναι οι εξής:

● Να βαδίζει κανονικά με συνοδεία του φροντιστή, να χρησιμοποιεί λαμπερό φως για να μειώσει την αϋπνία και την ασυναρτησία.

● Να ακούει «χαλαρωτική» μουσική, για να μειώσει την ασυναρτησία και την υπερκινητικότητα, να μετριάσει το άγχος και να βελτιώσει τη συμπεριφορά του.

● Να πάρει ένα σκυλάκι και να εκπαιδευτεί σε τεχνικές χαλάρωσης.

● Να κάνει μασάζ τακτικά, για να χαλαρώνει και να έχει κοινωνικές συναλλαγές.

Για την αντιμετώπιση των ψυχικών διαταραχών και των διαταραχών της συμπεριφοράς στην άνοια, συμπληρωματικά με τη φαρμακευτική αγωγή, είναι χρήσιμη η εφαρμογή ψυχοθεραπευτικών προγραμμάτων και προγραμμάτων γνωσιακής αποκατάστασης. Χρήσιμες είναι επίσης οι κοινωνικού τύπου παρεμβάσεις, η γυμναστική και η ομαδική ψυχοθεραπεία.

Οι μη φαρμακευτικές θεραπευτικές αυτές μέθοδοι στοχεύουν στη μεταβολή της συναπτικής λειτουργικότητας των νευρώνων για τη βελτίωση της μνήμης και της μάθησης, σύμφωνα με τη θεωρία της πλαστικότητας των νευρώνων για τη μείωση του ρυθμού επιδείνωσης της άνοιας. Συμβάλλουν επίσης στην κοινωνικοποίηση του ασθενούς.

Βοήθεια στο σπίτι

Οι «φροντιστές», όπως χαρακτηριστικά αναφέρονται διεθνώς τα άτομα που φροντίζουν και βοηθούν στην καθημερινότητά τους τους ανοϊκούς, είναι πλέον πολύ διαδεδομένη κατάσταση και αναδεικνύονται εντελώς αναγκαία συνθήκη για να συνεχίσουν να λειτουργούν οι ασθενείς. Υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία για τους φροντιστές, το επάγγελμα των οποίων είναι από τα πιο δύσκολα και με μεγάλο ποσοστό ματαίωσης και επαγγελματικής εξάντλησης (burn out).

Διατροφική αγωγή

Η σωστή διατροφή του ανοϊκού έχει στόχο την πρόληψη και τη βελτίωση των γνωσιακών λειτουργιών στα πρώιμα στάδια της νόσου. Εχει υποστηριχθεί επίσης, η συσχέτιση μεταξύ της διανοητικής λειτουργίας και των ω3 λιπαρών οξέων στη ΝΑ. Επίσης αναφέρεται ότι αντιοξειδωτικοί παράγοντες δρουν προληπτικά στη ΝΑ.

Συνιστάται: Χαμηλό επίπεδο ομοκυστεΐνης στο αίμα, αύξηση πρόσληψης βιταμίνης Β2, αύξηση πρόσληψης αντιοξειδωτικών, αύξηση πρόσληψης ω3 λιπαρών οξέων. Η διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει υγιεινά φρούτα και λαχανικά, για να διατηρείται το άτομο σωματικά υγιές και να λαμβάνει τις αναγκαίες βιταμίνες και τα άλλα θρεπτικά στοιχεία και μέταλλα.

*ψυχίατρος, τέως συντονιστής διευθυντής Ψυχιατρικού Τομέα του ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»