Η Ιατρική Βάσει Τεκμηρίων βοηθάει στη διαμόρφωση οδηγιών και τη λήψη αποφάσεων

Η πραγματικότητα της ολοένα και αυξανόμενης ιατρικής βιβλιογραφίας ώθησε πολλούς ερευνητές σε μια απλή διαπίστωση: προκειμένου να εξάγει κανείς αξιόπιστα συμπεράσματα είναι προτιμότερο να μελετά και να συνθέτει το σύνολο της υπάρχουσας έρευνας, αντί να επικεντρώνεται σε μεμονωμένες μελέτες. Η συστηματική ανασκόπηση είναι η διαδικασία της συλλογής, αξιολόγησης και σύνθεσης μελετών οι οποίες εξετάζουν το ίδιο ή παρόμοιο ερευνητικό ερώτημα.

Η ιδέα της πραγματοποίησης συστηματικών ανασκοπήσεων σε όλο το φάσμα της ιατρικής επιστήμης αποτελεί τον πυρήνα του κινήματος της Ιατρικής Βάσει Τεκμηρίων (evidence based medicine), που αποσκοπεί στη σύνθεση της ατομικής κλινικής εμπειρίας με τα καλύτερα διαθέσιμα ερευνητικά στοιχεία, καθώς και τις προτιμήσεις των ασθενών.

Οι πρακτικές της Ιατρικής Βάσει Τεκμηρίων είναι κομβικές στην ανάπτυξη ιατρικής περίθαλψης βέλτιστης ποιότητας και έχουν κατά συνέπεια εδραιωθεί σε πολλές χώρες. Ενδεικτικό της αναγνώρισης της Ιατρικής Βάσει Τεκμηρίων είναι το γεγονός ότι το Ινστιτούτο Ιατρικής των Ηνωμένων Πολιτειών έχει θέσει στόχο έως το 2020 το 90% των ιατρικών αποφάσεων να βασίζεται σε τεκμήρια.

Η Συνεργασία Κόχραν (Τhe Cochrane Collaboration) παράγει συστηματικές ανασκοπήσεις, ευρέως αναγνωρισμένες για το υψηλό επίπεδο και την αξιόπιστη πληροφορία που παράγουν. Κάθε συστηματική ανασκόπηση διερευνά ένα συγκεκριμένο ερευνητικό ερώτημα, για παράδειγμα «Μπορεί η βιταμίνη C να μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης, τη διάρκεια και τη σοβαρότητα του κοινού κρυολογήματος;» ή «Είναι αποτελεσματική η άσκηση για τη θεραπεία της κατάθλιψης;».

Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα, συλλέγονται όλες οι σχετικές μελέτες, η σύνθεση των οποίων καταλήγει στο συμπέρασμα της εκάστοτε συστηματικής ανασκόπησης. Από το 1992, έτος ίδρυσης του οργανισμού, η Συνεργασία Κόχραν έχει δημοσιεύσει συστηματικές ανασκοπήσεις σε όλες τις περιοχές της ιατρικής, συμπεριλαμβανομένων της ογκολογίας, της καρδιολογίας, της ψυχιατρικής και της οδοντιατρικής. Το 2011, η Συνεργασία Κόχραν συνήψε συνεργασία με τoν Παγκόσμιo Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ, World Health Organization).

Εκτοτε η Συνεργασία Κόχραν παρέχει πληροφορίες από συστηματικές ανασκοπήσεις στον ΠΟΥ, οι οποίες χρησιμοποιούνται στη λήψη ιατρικών αποφάσεων και την παραγωγή κατευθυντήριων οδηγιών και παρέχει συμβουλές σχετικά με τον τρόπο που η έρευνα εντοπίζεται, συντίθεται, αξιολογείται και τελικά χρησιμοποιείται.

Ημερίδα

Την Πέμπτη 7 Μαΐου, με αφορμή συνάντηση της Συνεργασίας Κόχραν στην Αθήνα, διοργανώνεται ημερίδα με θέμα «Η ανάγκη χρήσης τεκμηρίων στη σύγχρονη κλινική πράξη στην Ελλάδα». Στην ημερίδα θα συμμετέχουν διακεκριμένοι ομιλητές, μέλη της Συνεργασίας Κόχραν και του ΠΟΥ, ενώ οι ομιλίες θα πραγματεύονται ποικίλες πτυχές της Ιατρικής Βάσει Τεκμηρίων, όπως η σύνδεσή της με την ύπαρξη εθνικών κατευθυντήριων οδηγιών. Επίσης, θα συζητηθούν συγκεκριμένα παραδείγματα συστηματικών ανασκοπήσεων τα οποία έχουν μεταβάλει την οπτική της ιατρικής κοινότητας γύρω από συγκεκριμένα ερευνητικά ερωτήματα.

Info:

Gilbert R., Salanti G., Harden M., See S. Infant sleeping position and the sudden infant death syndrome: systematic review of observational studies and historical review of recommendations from 1940 to 2002. Int J. Epidemiol. 2005 Aug;34(4):874-87.

Wandel S. et al., Effects of glucosamine, chondroitin, or placebo in patients with osteoarthritis of hip or knee: network meta-analysis BMJ 2010; 341:c4675 

Θέση ύπνου βρεφών και Σύνδρομο Αιφνιδίου Βρεφικού Θανάτου

Το Σύνδρομο Αιφνιδίου Βρεφικού Θανάτου είναι ο ξαφνικός θάνατος ενός βρέφους, ο οποίος δεν ερμηνεύεται ακόμα και έπειτα από ενδελεχή διερεύνηση και αυτοψία. Στο βιβλίο του «Baby and Child Care», ο Benjamin Spock αναφέρει: «Θεωρώ ότι είναι προτιμότερο να συνηθίζει ένα μωρό να κοιμάται σε πρηνή θέση (μπρούμυτα) αν το επιθυμεί».

Πενήντα εκατομμύρια αντίτυπα αυτού του βιβλίου πουλήθηκαν από το 1950 έως το 2000, ενώ παρόμοιες συστάσεις δίνονταν από πολλούς παιδίατρους εκείνη την εποχή. Παρόλο που από το 1970 υπήρχαν αρκετά τεκμήρια, τα οποία υποστήριζαν ότι η τοποθέτηση του βρέφους κατά τον ύπνο σε πρηνή θέση αυξάνει τον κίνδυνο για σύνδρομο αιφνιδίου βρεφικού θανάτου, οι οδηγίες των παιδιάτρων προς τους γονείς άλλαξαν μόλις στην αρχή της δεκαετίας του 1990.

Η πραγματοποίηση συστηματικής ανασκόπησης για το συγκεκριμένο θέμα οποιαδήποτε στιγμή μετά το 1970 θα είχε οδηγήσει σε αναγνώριση των κινδύνων του ύπνου σε πρηνή θέση και σε αποτροπή περίπου 50.000 βρεφικών θανάτων στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία.

Συμπληρώματα διατροφής με γλυκοζαμίνη και χονδροϊτίνη για την αντιμετώπιση της οστεοαρθρίτιδας

Στην Ελλάδα κυκλοφορούν πολλά διατροφικά συμπληρώματα με γλυκοζαμίνη και χονδροϊτίνη που συνταγογραφούνται ευρέως σε ασθενείς με οστεοαρθρίτιδα. Τα σκευάσματα αυτά έχουν γίνει δημοφιλή καθώς όλο και περισσότεροι ασθενείς αναζητούν μη φαρμακευτικές και φυσικές λύσεις στο πρόβλημα του πόνου των αρθρώσεων. Το 2010 το έγκριτο περιοδικό «British Medical Journal» δημοσίευσε μια συστηματική ανασκόπηση που συμπεριέλαβε 3.803 ασθενείς. Οι συντάκτες κατέληξαν ότι «η γλυκοζαμίνη και η χονδροϊτίνη δεν παρουσιάζονται ως αποτελεσματικές στη μείωση του πόνου. Οι υπηρεσίες υγείας και οι ασφαλιστικοί φορείς δεν πρέπει να καλύπτουν το κόστος αυτών των σκευασμάτων και η συνταγογράφησή τους πρέπει να αποτρέπεται».

Παρ’ όλα αυτά, τα συμπληρώματα διατροφής με γλυκοζαμίνη και χονδροϊτίνη είναι δημοφιλή στη χώρα μας και πολλοί ασθενείς ισχυρίζονται πως έχουν δει αποτέλεσμα. Η φαινομενική αποτελεσματικότητά τους πιθανόν να μπορεί να αποδοθεί στο φαινόμενο που ονομάζεται «δράση του πλασέμπο», την αυθόρμητη βελτίωση της υγείας των ασθενών που παίρνουν ένα εικονικό φάρμακο που δεν περιλαμβάνει καμία δραστική ουσία.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι ότι οι συγγραφείς της συστηματικής ανασκόπησης διαπίστωσαν ότι η αποτελεσματικότητα των σκευασμάτων γλυκοζαμίνης και χονδροϊτίνης ήταν διογκωμένη στις μελέτες που είχαν χρηματοδοτηθεί από τις φαρμακευτικές εταιρείες που τα παρασκευάζουν.

* Υποψήφια διδάκτωρ, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

**Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων