Μόνο με ιατρική εντολή διακόπτουμε την αγωγή

Το άσθμα είναι μια χρόνια πάθηση, που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή (η οποία συχνά είναι αλλεργική) των βρόγχων, που είναι οι σωλήνες που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες. Η φλεγμονή χαρακτηρίζεται από οίδημα και παραγωγή εκκρίσεων που είναι παχύρρευστες και κολλώδεις, με αποτέλεσμα στένωση του αυλού των βρόγχων. Ετσι, περιορίζεται η ροή του αέρα μέσα από αυτούς

Οι ασθενείς με άσθμα έχουν μια γενετική (κληρονομική) προδιάθεση, αλλά τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά την έκθεση σε κάποιους εκλυτικούς παράγοντες. Τέτοιοι παράγοντες είναι οι λοιμώξεις (ιδιαίτερα οι ιογενείς), ερεθιστικοί παράγοντες στο περιβάλλον (σκόνη, γύρεις, τρίχωμα ζώων, υγρασία, καπνός, φάρμακα κ.λπ.) και η άσκηση.

Οταν κάποιος ασθενής με άσθμα εκτεθεί σε κάποιον ερεθιστικό-εκλυτικό παράγοντα από το περιβάλλον, προκαλείται μια υπερβολική απάντηση των βρόγχων με επίταση της φλεγμονής και σύσπαση των λείων μυϊκών ινών των βρόγχων (βρογχόσπασμος), η οποία οδηγεί σε στένωση του αυλού τους.

Το αποτέλεσμα είναι η ανάπτυξη συμπτωμάτων όπως δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), βάρος στο στήθος, βήχας ή συριγμός (σφύριγμα στην αναπνοή - ο ασθενής ακούει «γατάκια»).

Τα συμπτώματα του άσθματος συνήθως υποχωρούν με την κατάλληλη θεραπεία. Η υποχώρηση των συμπτωμάτων δεν σημαίνει και πλήρη εξαφάνιση της φλεγμονής των βρόγχων. Η φαρμακευτική αγωγή πρέπει να είναι μακροχρόνια με στόχο την καταστολή της φλεγμονής και την αποφυγή επανεμφάνισης συμπτωμάτων.

Η πρόωρη διακοπή της αγωγής από τον ίδιο τον ασθενή, χωρίς ή παρά τη συμβουλή του ιατρού, είναι το συχνότερο σφάλμα στην αντιμετώπιση του άσθματος. Η αποφυγή του εκλυτικού-ερεθιστικού παράγοντα που προκάλεσε τα συμπτώματα, όταν αυτός μπορεί να απομονωθεί, είναι πολύ σημαντική και μερικές φορές αρκεί για να βελτιωθεί ο ασθενής.

Κάποιοι άνθρωποι με άσθμα εμφανίζουν ελάχιστα συμπτώματα λίγες φορές στη ζωή τους, ενώ κάποιοι άλλοι εμφανίζουν καθημερινά συμπτώματα με σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους. Κάθε ασθενής χρειάζεται εξατομικευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση από τον ειδικό ιατρό για το άσθμα, που είναι ο πνευμονολόγος.

Ασθενείς με άσθμα συχνά έχουν επίσης αλλεργική ρινίτιδα, ατοπική δερματίτιδα, τροφικές αλλεργίες ή άλλα αλλεργικά νοσήματα.

Το άσθμα είναι μια πολύ συχνή νόσος: 7-10% των ανθρώπων πάσχουν από άσθμα. Περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από άσθμα στον πλανήτη, ενώ περίπου 250.000 άνθρωποι πεθαίνουν από άσθμα κάθε χρόνο. Οι θάνατοι από άσθμα, ωστόσο, μειώνονται διαρκώς, λόγω της αποτελεσματικής θεραπείας. Αντίθετα, η συχνότητα του άσθματος και των αλλεργιών αυξάνεται.

Το άσθμα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Το άσθμα είναι η πιο συχνή χρόνια ασθένεια των παιδιών. Εμφανίζεται σε 1 στα 10 παιδιά, ενώ 50-80% των ασθματικών παιδιών εκδηλώνουν συμπτώματα της ασθένειας πριν από την ηλικία των 5 ετών.

Οι περισσότεροι ασθενείς με άσθμα χρειάζονται δύο κατηγορίες φαρμάκων: (1) φάρμακα για την ανακούφιση των συμπτωμάτων τους (ανακουφιστικά φάρμακα) και (2) φάρμακα για τη μείωση της φλεγμονής των αεραγωγών και τη μείωση των παροξύνσεων (ρυθμιστικά φάρμακα).

Τα ανακουφιστικά φάρμακα είναι βρογχοδιασταλτικά και δρουν στις λείες μυϊκές ίνες των βρόγχων, προκαλώντας βρογχοδιαστολή.

Είναι οι β2-διεγέρτες ταχείας έναρξης δράσης και τα αντιχολινεργικά βραχείας δράσης χορηγούμενα με τη μορφή εισπνοών. Η δράση τους αρχίζει 3-5 λεπτά μετά τη λήψη και διαρκεί 4-6 ώρες.

Εάν κάποιος ασθενής χρειάζεται πολλές εισπνοές από το ανακουφιστικό φάρμακο, αυτό σημαίνει ότι το άσθμα του δεν είναι υπό έλεγχο και πρέπει να συμβουλευτεί άμεσα τον πνευμονολόγο του.

Κάθε ασθενής με άσθμα πρέπει να έχει το ανακουφιστικό φάρμακο μαζί του, ώστε να μπορεί να το χρησιμοποιήσει άμεσα αν χρειαστεί.

•Τα ρυθμιστικά φάρμακα λαμβάνονται για να καταστείλουν-εξαλείψουν τη φλεγμονή των αεραγωγών και έτσι να προλάβουν την εμφάνιση συμπτωμάτων και κρίσεων. Χρησιμοποιούνται συνήθως μία ή δύο φορές την ημέρα και δεν πρέπει να διακόπτονται παρά μόνο μετά από συνεννόηση με τον πνευμονολόγο. Τα ρυθμιστικά φάρμακα είναι:

•Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή: Η αποτελεσματικότητά τους θα φανεί μετά από αρκετές ημέρες θεραπείας (συνήθως 2-4 εβδομάδες). Αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τη φλεγμονή του άσθματος, χωρίς τις παρενέργειες της κορτιζόνης από το στόμα. Οι συχνότερες παρενέργειές τους είναι τοπικές (βραχνάδα στη φωνή, μυκητιασική στοματίτιδα).

•Εισπνευστικοί σταθεροί συνδυασμοί εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών και β2-διεγερτών μακράς δράσης: Οι β2 διεγέρτες που περιέχουν έχουν βρογχοδιασταλτική δράση που διαρκεί 12-24 ώρες ανάλογα με το σκεύασμα. Οι πιο συχνές παρενέργειες των β2-διεγερτών είναι τρόμος, ταχυκαρδία και αρρυθμίες.

•Το εισπνεόμενο αντιχολινεργικό τιοτρόπιο (με τη μορφή respimat) με 24ωρη βρογχοδιασταλτική δράση.

•Το αντιλευκοτριένιο, μοντελουκάστη. Είναι λιγότερο αποτελεσματικό εναντίον της φλεγμονής των αεραγωγών, συγκριτικά με τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή.

•Κορτικοστεροειδή από το στόμα. Κορτιζόνη χορηγείται από το στόμα για λίγες μέρες στην αντιμετώπιση σοβαρών κρίσεων άσθματος. Λίγοι ασθενείς χρειάζεται να πάρουν καθημερινά κορτιζόνη για μεγάλα διαστήματα για να ρυθμιστεί το άσθμα τους. Η μακροχρόνια χορήγηση κορτιζόνης από το στόμα για αρκετές εβδομάδες μπορεί να εμφανίσει σημαντικές παρενέργειες σε κάποιους ασθενείς και πρέπει να γίνεται μόνο μετά από συμβουλή πνευμονολόγου.

•Μονοκλωνικό αντίσωμα εναντίον της IgE. Η ουσία λέγεται omalizumab και έχει ένδειξη σε ασθενείς με σοβαρό αλλεργικό άσθμα. Χορηγείται με υποδόριες ενέσεις 1-2 φορές τον μήνα. Δεν υποκαθιστά τα υπόλοιπα φάρμακα, αλλά χορηγείται μαζί με εκείνα, σύμφωνα με ιατρικές οδηγίες.

* Καθηγητής Πνευμονολογίας - Εντατικής Θεραπείας, Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείο «Ο Ευαγγελισμός»