Στην πρόληψη PrEP και τα αντιρετροϊκά φάρμακα οι ελπίδες για εξάλειψη του HIV

Ο αγώνας εναντίον του HIV και του AIDS προχωρά, παρότι το τέλος της επιδημίας φαντάζει ακόμα μακρινό, λίγες ημέρες πριν από τη διεθνή ημέρα κατά της νόσου, την Κυριακή 1η Δεκεμβρίου.

• Το 2010, ο αριθμός των νέων μολύνσεων από τον ιό υποχώρησε κατά το ένα πέμπτο σε διεθνή κλίμακα, σύμφωνα με δεδομένα που δημοσιεύει η επιστημονική επιθεώρηση The Lancet HIV.
• Οι θάνατοι έχουν μειωθεί περίπου 40% κι έχουν υποχωρήσει πλέον καθαρά κάτω από το επίπεδο του ενός εκατομμυρίου.

Ο κόσμος απέχει πολύ, ακόμα, από τον στόχο του ΟΗΕ που είναι η επιδημία να έχει εξαλειφθεί κατ’ ουσία ως το 2030.

Ο HIV (Human Immunodeficiency Virus – Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου) είναι ο ιός που προκαλεί το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome – AIDS). Δρα καταστρέφοντας κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα CD4+ T λεμφοκύτταρα, τα οποία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού από λοιμώξεις και άλλα νοσήματα.

• Ο ιός δεν μεταδίδεται μέσω της καθημερινής κοινωνικής επαφής (χειραψία, αγκαλιά, φιλί στο μάγουλο), των κουνουπιών ή άλλων εντόμων, της από κοινού χρήσης οικιακών σκευών, του σάλιου, των δακρύων, του ιδρώτα, του αέρα ή του νερού.
• Μπορεί να μεταδοθεί μέσω της χωρίς προφυλακτικό σεξουαλικής επαφής (πρωκτική, κολπική, στοματική) ή μέσω της από κοινού χρήσης αιχμηρών αντικειμένων (ξυραφάκια, βελόνες, σύριγγες) με HIV οροθετικό άτομο και από μία HIV οροθετική μητέρα στο νεογνό κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού και του θηλασμού.

PrEP σημαίνει προφύλαξη πριν την έκθεση

Κάτι στο οποίο συμφωνούν οι ειδικοί: η πρόληψη, θεραπείες όπως η λεγόμενη PrEP («προφύλαξη πριν από την έκθεση») γίνεται ολοένα πιο σημαντική στον αγώνα εναντίον της πανδημίας. Για τους ανθρώπους που δεν είναι φορείς, αλλά έχουν συμπεριφορές που θεωρούνται υψηλού κινδύνου, έχουν εξαίρετο αποτέλεσμα στην αποτροπή της μόλυνσης.

Είναι αγωγή κατά την οποία ένα χάπι που λαμβάνεται συνήθως καθημερινά σε προστατεύει από τον ιό HIV σε ποσοστό περίπου 99%. Λαμβάνεται από κάποιον που είναι αρνητικός στον HIV, με στόχο να παραμείνει αρνητικός. Η PrEP είναι ένα αντιρετροϊκό φάρμακο – το ίδιο είδος χαπιού που λαμβάνεται από κάποιον που ήδη είναι θετικός στον HIV και αποτελεί τη θεραπεία του. Είναι ήδη διαθέσιμη σε αρκετές χώρες σε όλο τον κόσμο (Γαλλία, Νορβηγία, Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδάς, Κένυα, Ταϊλάνδη και Νότια Αφρική μεταξύ άλλων), ενώ ακόμη δεν είναι διαθέσιμη στην χώρα μας.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την αγωγή PrEP εδώ. 

• Την 1η Δεκεμβρίου 2022, ο τότε υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης, είχε ισχυριστεί στη Βουλή πως η κυβέρνηση νομοθέτησε την χορήγηση της αγωγής PrEP και «πλέον είμαστε στο στάδιο της υλοποίησης της υπουργικής απόφασης». 
• Στις 30 Νοεμβρίου 2023, υπογράφτηκε η Κοινή Υπουργική Απόφαση για την προληπτική χορήγηση αντιρετροϊκών φαρμάκων (PrEP) μεταξύ των υπουργείων Υγείας, Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
• Ωστόσο, οδεύοντας πλέον στον 2025, η αγωγή δεν είναι ακόμα διαθέσιμη στην ελληνική αγορά. 

Στη Γαλλία, οι υγειονομικές αρχές θεωρούν ότι η PrEP δεν πρέπει πλέον να συνιστάται μόνο σε άνδρες επιδιδόμενους σε ομοφυλοφιλικές επαφές, αλλά να διευρυνθεί σε όλα τα άτομα που έχουν ενεργή, πολυσυντροφική σεξουαλική ζωή. 

Οι άνθρωποι που έχουν ήδη μολυνθεί έχουν στη διάθεσή τους ολοένα πιο αποτελεσματικές και πρακτικές θεραπείες, ιδίως επειδή η λήψη τους απαιτείται λιγότερο συχνά. Ωστόσο, η διάθεση των θεραπειών, προληπτικών και μη, φρενάρεται από διάφορους παράγοντες. Αυτό ισχύει κυρίως για τις πιο φτωχές χώρες, όπως αυτές της Αφρικής, όπου το κόστος των φαρμάκων παραμένει πρόβλημα.

Η ευρύτερη χρήση της PrEP στην Αφρική προσκρούει στη μείζονα πρόκληση πως «οι άνθρωποι που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο πρέπει να το συνειδητοποιήσουν και να το αναγνωρίσουν», συνόψιζε το 2021 άρθρο δημοσιευμένο στην επιθεώρηση Lancet Global Health. Ακριβώς το ίδιο πρόβλημα υπάρχει στην έγκαιρη ανίχνευση και διάγνωση, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς πολλές μολύνσεις δεν εντοπίζονται παρά σε προχωρημένο στάδιο, κάτι που περιπλέκει τη θεραπεία.

Έχουν υπάρξει κάποιες περιπτώσεις τα τελευταία χρόνια που διαπιστώθηκε πλήρης ύφεση ή ίαση· λιγότερες από δέκα συνολικά. Αν και θεαματικές, οφείλονταν σε μεταμοσχεύσεις βλαστοκυττάρων, θεραπεία με κίνδυνο που δεν έχει εφαρμογή παρά σε ιδιαίτερες περιπτώσεις.