Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος φιάσκου

Εντατική είναι η προσπάθεια της κυβέρνησης από χθες το πρωί να αποδώσει το φιάσκο με την παραίτηση του αναπληρωτή προέδρου του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, Χρήστου Παπαδημητρίου, σε «προβλήματα συμπεριφοράς». Εφταιξαν όμως πραγματικά οι όποιες ιδιομορφίες του προσώπου ή η προσπάθεια της κυβέρνησης να διατηρήσει εκείνη τον απόλυτο έλεγχο στη διερεύνηση του εγκλήματος των Τεμπών;

Ο Χρήστος Παπαδημητρίου έγινε πρόσωπο της ημέρας λίγο πριν δοθεί στη δημοσιότητα το πόρισμα του οργανισμού διερεύνησης ΕΟΔΑΣΑΑΜ για τα Τέμπη, στις 27 Φεβρουαρίου 2025. Αρχισε να εμφανίζεται σε τηλεοπτικά κανάλια μιλώντας για το βάρος της ευθύνης και δείχνοντας έντονη συγκινησιακή φόρτιση. Στην ίδια φόρτιση απέδωσε και όσα είπε την ημέρα της παρουσίασης του πορίσματος για την ευθύνη των πολιτικών («συνέβαλαν αποφασιστικά στο να σκοτωθούν αυτά τα παιδιά») σχετικά με τη μη ολοκλήρωση της σύμβασης 717 για τα συστήματα σύγχρονης διαχείρισης της κυκλοφορίας (σηματοδότηση - τηλεδιοίκηση - αυτόματο φρενάρισμα συρμών).

Δηλώσεις

Η πρώτη διευκρινιστική δήλωσή του εκδόθηκε την επόμενη μέρα για να πει ότι τα λόγια αυτά ήταν προσωπικές απόψεις και η διερεύνηση δεν ασχολήθηκε με τη σύμβαση 717. Ακολούθησε μια πλημμύρα δηλώσεων και εμφανίσεων στα μέσα ενημέρωσης μέχρι που ήρθε προχθές η ανακοίνωση που έφτασε τον κόμπο στο χτένι.

Ο κ. Παπαδημητρίου συγκάλεσε το διοικητικό συμβούλιο του ΕΟΔΑΣΑΑΜ στις 8 Απριλίου για να αναιρέσει όσα έλεγε τις αμέσως προηγούμενες μέρες για το θέμα της πυρόσφαιρας, καθώς ανέφερε ότι:

● Στηρίζει το πόρισμα και χαρακτηρίζει άψογη την εργασία της ομάδας διερεύνησης, ενώ σε προηγούμενες ανακοινώσεις κατηγορούσε τον βασικό διερευνητή και υψηλόβαθμο στέλεχος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA) Μπαρτ Ακού, ότι εκείνος επέμενε να εκδοθεί με την αναφορά σε «άγνωστη καύσιμη ύλη» που προκάλεσε στην έκρηξη.

● «Παραμένει ως έχει» στο πόρισμα η εκτίμηση περί μη συμμετοχής των ελαίων σιλικόνης στη δημιουργία της πυρόσφαιρας και βασίζεται σε βεβαίωση του καθηγητή του ΑΠΘ, Κωνσταντόπουλου. Η σχετική αναφορά ενόχλησε ιδιαίτερα τους θιασώτες των κυβερνητικών σεναρίων που θεωρούσαν ότι τα έλαια σιλικόνης θα έμεναν ως το επικρατέστερο σενάριο μετά την εξαγγελία για διαγραφή των αναφορών στις έρευνες των Πανεπιστημίων Γάνδης και Πίζας.

● Είχε ενημερωθεί με γραπτό μήνυμα για τη συμμετοχή της επιτροπής εμπειρογνωμόνων ΕΔΑΠΟ (Κ. Λακαφώσης) στην έρευνα του Πανεπιστημίου της Γάνδης στα τέλη Ιανουαρίου, αλλά δεν το είχε δει αφού «λόγω του τεράστιου όγκου αλληλογραφίας του και της μη ανάμειξής του με τη διερεύνηση δεν είχε ανοίξει και διαβάσει τα συνημμένα».

● «Η χρησιμοποίηση της ΕΔΑΠΟ από την επιτροπή διερεύνησης για τον υπολογισμό της πυρόσφαιρας και τη συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Γάνδης έγινε νόμιμα σε κάθε περίπτωση», ενώ σε προηγούμενες ανακοινώσεις ανέφερε ότι έγινε εσφαλμένα και αντικανονικά. Σχετική είναι και η έρευνα που διέταξε η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Αδειλίνη εις βάρος πραγματογνωμόνων που προσπάθησαν να επηρεάσουν δικαστικές έρευνες.

● Εξακολουθεί να πιστεύει πως το απαιτούμενο κύρος για έρευνα και πιστοποίηση σχετικά με την πυρόσφαιρα το διαθέτει μόνον το ερευνητικό κέντρο «Δημόκριτος» ή ανώτατο ίδρυμα. Ωστόσο, ο «Δημόκριτος» ανακοίνωσε χθες ότι «κανένας φορέας δεν έχει απευθυνθεί στο Κέντρο για τη διενέργεια εργαστηριακών μετρήσεων που σχετίζονται με την τραγωδία στα Τέμπη». Ομως, στις 5/4, ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ είχε ανακοινώσει πως «έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία κατάρτισης σύμβασης με τον “Δημόκριτο” ο οποίος θα αναλάβει το έργο της πιστοποίησης των προσομοιώσεων που περιλαμβάνονται στο πόρισμα και τη διαδικασία νέων δικών του προσομοιώσεων, με ορίζοντα ολοκλήρωσης των εργασιών του σε 5-6 μήνες». Ωστόσο, την επόμενη μέρα ανακοίνωσε ότι τις συνεννοήσεις με τον «Δημόκριτο», που είχαν ανατεθεί σε επιτροπή στελεχών του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, θα τις αναλάβει πλέον το Διοικητικό Συμβούλιο του φορέα.

● Δηλώνει ότι «σε καμία περίπτωση δεν είναι λανθασμένη η εκτίμηση που περιλαμβανόταν στο πόρισμα», αλλά ότι θα πρέπει να γίνουν επιβεβαιώσεις και πιστοποιήσεις όπως είχε ανακοινωθεί από τις 27 Φεβρουαρίου 2025.

● Είναι χαρακτηριστικό ότι το μέλος του συμβουλίου, Πέτρος Ευγενικός, δήλωσε στη συνεδρίαση της 8/4 ότι «θα πρέπει να είναι σαφές και να συμφωνηθεί με σχετική απόφαση του Δ.Σ. το ακριβές αντικείμενο που θα ανατεθεί στον “Δημόκριτο” (δηλαδή αυτό με το οποίο ήδη καταρτιζόταν σύμβαση πριν από τρεις μέρες) ή σε οποιοδήποτε άλλο ερευνητικό ή πανεπιστημιακό ίδρυμα».

Ολα τα παραπάνω σε μία ανακοίνωση που εκδόθηκε προχθές, μέρα απεργίας των δημοσιογράφων, προκάλεσαν μέγιστη αναταραχή. Υπενθυμίζεται ότι μία μέρα νωρίτερα (7/4) ο κ. Παπαδημητρίου είχε εμφανιστεί στον ΣΚΑΪ κατηγορώντας και πάλι τον Μπαρτ Ακού ότι εκείνος επέμενε να ενταχθεί στο πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ το πόρισμα για την πυρόσφαιρα.

Προχώρησε όμως και ένα βήμα παρακάτω, κατηγορώντας τον ουσιαστικά για χειραγώγηση και φτάνοντας στα όρια των «θεωριών συνωμοσίας» που τόσο αρέσκεται να κατακεραυνώνει η κυβέρνηση: «Αρχισα και σκέφτομαι αυτά που έμαθα τις τελευταίες ημέρες και πραγματικά θα χάσω τα μαλλιά που έχω. Είναι πολύ πιο εύκολο να πούνε οι Ευρωπαίοι ότι, στην Ουγκάντα εδώ οι ιθαγενείς οι Ελληνες βάζουν παράνομα φορτία πάνω στα τρένα και ανατινάζονται, παρά να κάτσουν και να ψάξουν μήπως οι μετασχηματιστές που φτιάχνονται από μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, την περίφημη Siemens απ’ ό,τι έχω μάθει και άλλες τέτοιες εταιρείες, δεν είναι σωστά συντηρημένοι και δεν είναι σωστά κατασκευασμένοι ώστε υπό ειδικές συνθήκες 160-200 συνολικά χιλιόμετρα την ώρα μετωπικής σύγκρουσης και πέφτει το καλώδιο από πάνω και ηλεκτρικό τόξο μπορεί να προκαλέσει ανάφλεξη. Είναι πολύ πιο απλό λοιπόν να πούνε αυτό».

Αυτές οι αναφορές της 7ης Απριλίου μπορεί να μην πείραξαν τόσο τους επικοινωνιολόγους της κυβέρνησης, παρά το γεγονός ότι εμφάνιζαν την Ευρώπη ως... Κολομβία, αλλά η ανακοίνωση της επόμενης μέρας ξεπέρασε τα όρια.

Από νωρίς χθες, εξέχοντα κυβερνητικά στελέχη προχώρησαν σε αιχμηρότατες αναφορές για το πρόσωπο του κ. Παπαδημητρίου. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Κ. Χατζηδάκης, μίλησε για παλινωδίες, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Γ. Φλωρίδης, δεν τον έστειλε στα μπάζα αλλά μίλησε για «μπάχαλο», και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης προανήγγειλε την παραίτηση χαρακτηρίζοντας «πολύ σοβαρά τα ερωτήματα για τη συμπεριφορά του κ. Παπαδημητρίου, για τις δηλώσεις του».

Μάλιστα ο κ. Μαρινάκης ανέφερε ότι έπρεπε ο ίδιος να παραιτηθεί διότι «έχει πενταετή θητεία», συγχέοντας προφανώς τον ΕΟΔΑΣΑΑΜ με τις ανεξάρτητες αρχές που η κυβέρνηση προσπαθεί να καταργήσει, ενώ στον ιδρυτικό νόμο του φορέα (5014/23) προβλέπεται ορισμός και απομάκρυνση προσώπων με υπουργική απόφαση.

Ακολούθησε η δήλωση παραίτησης Παπαδημητρίου με τον απαραίτητο τόνο αυτοθυσίας: «Ανέλαβα να δημιουργήσω έναν ανύπαρκτο σιδηροδρομικό φορέα διερεύνησης ατυχημάτων και πιστεύω μέσα σε 18 μήνες κατόρθωσα να δημιουργήσω για πρώτη φορά στην Ελλάδα έναν ικανό φορέα διερεύνησης ατυχημάτων, απαρνούμενος κάθε άλλη επαγγελματική ενασχόληση και αφιερωμένος νυχθημερόν και 365 μέρες τον χρόνο στο τιτάνιο έργο της δημιουργίας του ΕΟΔΑΣΑΑΜ». Το πώς ο «ικανός φορέας» έχει περιπέσει σε τόσα σφάλματα και κενά, δεν εξηγείται.

Απειλές

«Με ενσυνείδηση και ευθύνη σάς υποβάλλω την παραίτησή μου για προσωπικούς και οικογενειακούς λόγους», κατέληγε η επιστολή στον αναπληρωτή υπουργό Υποδομών και Μεταφορών, Κ. Κυρανάκη, που καλείται τώρα να καλύψει το κενό. Σε τηλεοπτικές δηλώσεις του πάντως (Αλφα), μετά το χθεσινό διοικητικό συμβούλιο του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, ο κ. Παπαδημητρίου άφησε αιχμές ότι ο φορέας «δεν είχε τα εχέγγυα» για να λειτουργήσει, ενώ επανήλθε στο θέμα των απειλών κατά του προσώπου του. Ενώ όμως τις προηγούμενες μέρες μιλούσε για παράγοντες του εξωτερικού που τον απειλούσαν ότι «θα χάσει τη δουλειά του», χθες αναφέρθηκε σε απειλητικά σημειώματα που βρήκε στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου του.

Αμηχανία χαρακτηρίζει και την ανακοίνωση που εκδόθηκε από τον ΕΟΔΑΣΑΑΜ μετά τη χθεσινή (τελευταία με τη συμμετοχή του Χ. Παπαδημητρίου) συνεδρίαση του διοικητικού του συμβουλίου: «Οι δημόσιες τοποθετήσεις σε μέσα μαζικής ενημέρωσης μετά την παρουσίαση του πορίσματος για το δυστύχημα των Τεμπών δημιουργούν εντυπώσεις που όχι μόνο πλήττουν το κύρος του Οργανισμού, αλλά αδικούν την αξιόλογη δουλειά 18 μηνών της Επιτροπής Διερεύνησης, όπως αποτυπώνεται στο πόρισμα για τη τραγωδία των Τεμπών». Σε ποιες δημόσιες τοποθετήσεις, άραγε, αναφέρεται η εναπομείνασα διοίκηση του ΕΟΔΑΣΑΑΜ; Σε εκείνες του παραιτηθέντος αναπληρωτή προέδρου, άλλων παραγόντων ή στα κυβερνητικά στελέχη που μίλησαν χθες για παλινωδίες, «μπάχαλο» και «προβλήματα συμπεριφοράς»;

Oι αποκαλύψεις της «Εφ.Συν.» για την ανεξαρτησία των Αρχών διερεύνησης ατυχημάτων

Ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ βρίσκεται αυτή τη στιγμή χωρίς σιδηροδρομική διοίκηση και η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων με διοίκηση που έχει λήξει η θητεία της, ενώ δεν έχει καν ολομέλεια εδώ και πέντε μήνες για να λαμβάνει αποφάσεις

«Στήνουν ανεξάρτητη αρχή ευνουχισμένη εκ γενετής», έγραφε η «Εφ.Συν.» στην πρώτη σελίδα της, σαράντα μέρες πριν από το δυστύχημα των Τεμπών (19/1/2023), αναφερόμενη στον ΕΟΔΑΣΑΑΜ για τον οποίον τότε η κυβέρνηση ψήφιζε τον ιδρυτικό νόμο, τον 5014.

Το ρεπορτάζ βασιζόταν σε ψήφισμα εργαζομένων της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) που είχε εκδοθεί εκείνες τις μέρες, οι οποίοι τόνιζαν ότι οι Αρχές διερεύνησης ατυχημάτων, σε παγκόσμιο επίπεδο, λειτουργούν με πλήρη ανεξαρτησία ώστε να μη φοβούνται πολιτικές επιρροές ή οικονομικά συμφέροντα και να εντοπίζουν τα αίτια κάθε τραγωδίας για να μην επαναλαμβάνονται στο μέλλον.

Η κυβέρνηση, όμως, ψήφισε τον 5014 που επέτρεπε στον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών (τον Κ. Αχ. Καραμανλή τότε) να έχει εκείνος το γενικό πρόσταγμα ορίζοντας και παύοντας τα στελέχη του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, αντί να ζητά την έγκριση της Βουλής με αυξημένη πλειοψηφία, όπως συνέβαινε έως τότε με τις πραγματικά Ανεξάρτητες Αρχές. Και αυτό συνέβη διότι ήταν πρόσφατοι οι κυβερνητικοί πονοκέφαλοι με την ΑΔΑΕ που δεν υπάκουε στις εντολές για τη διερεύνηση του σκανδάλου των υποκλοπών.

Ο νόμος 5014 ψηφίστηκε, αλλά ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ δεν συστάθηκε και δεν ήταν παρών στο δυστύχημα των Τεμπών για να ηγηθεί εκείνος της διερεύνησης, να διαφυλαχτεί ο χώρος, να μη χαθούν κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία και να αποφευχθεί το μπάζωμα, όπως τόνιζε και το πόρισμα του φορέα. Οταν, μάλιστα, η «Εφ.Συν.» ρώτησε στην πρώτη μεγάλη συνέντευξη Τύπου για τα Τέμπη (8/3/2023) τον Γιώργο Γεραπετρίτη γιατί δεν τηρήθηκε η πρόβλεψη του 5014 να αναλάβουν τις έρευνες οι αρμόδιοι για τα αεροπορικά ατυχήματα της επιτροπής ΕΔΑΑΠ που γνωρίζουν από πρωτόκολλα διερεύνησης, το μόνο που βρήκε να απαντήσει ήταν ότι «ο ΣΥΡΙΖΑ καταψήφισε τον νόμο 5014»...

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, χρειάστηκε να περάσουν 6 μήνες μέχρι να οριστεί διοίκηση στον ΕΟΔΑΣΑΑΜ από τον Χρήστο Σταϊκούρα. Η τοποθέτηση της διοίκησης, δηλαδή του Χρήστου Παπαδημητρίου που χθες παραιτήθηκε αλλά και του προέδρου Αθ. Μπίνη (παραιτήθηκε λίγο αργότερα για να αναλάβει ο Γ. Δριτσάκος), ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2023. Την ίδια ημέρα, η «Εφ.Συν.» αποκάλυπτε σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμα το πόρισμα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Σιδηροδρόμων (ERA) για «τα χάλια του ελληνικού σιδηροδρόμου». Στο πόρισμα αυτό, μάλιστα, είχε διακριτό ρόλο ο Μπαρτ Ακού, δηλαδή το στέλεχος του ERA που συμμετείχε στο πόρισμα του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και καταγγέλθηκε από τον Χρ. Παπαδημητρίου για προβληματική συνεργασία.

«Στην Ελλάδα προκύπτει ότι δεν υπάρχει κανείς, σε επίπεδο κυβέρνησης ή εθνικού φορέα, ο οποίος να αναλαμβάνει αποτελεσματικά τη συνολική ευθύνη για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων και να οδηγεί το σύστημα σε μια συνεχή βελτίωση», ήταν το βασικό και επώδυνο εύρημα του ERA. Πάνω στο ίδιο πόρισμα βασίστηκε και η παραπομπή της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο από την Κομισιόν τον Δεκέμβριο του 2024. Και εκεί ζητούμενο είναι η ανεξαρτησία του ΕΟΔΑΣΑΑΜ. Οταν η «Εφ.Συν.» είχε θέσει ερώτημα στον ERA για την τοποθέτηση του Χρ. Παπαδημητρίου που εργαζόταν πριν στη ΡΑΣ (στην οποία πιθανότατα θα επανέλθει τώρα), ο ευρωπαϊκός φορέας απάντησε γραπτά ότι είναι ευθύνη κάθε κράτους να διαμορφώσει όργανο «ανεξάρτητο στην οργάνωσή του, τη νομική του δομή και τη λήψη αποφάσεων από οποιονδήποτε διαχειριστή υποδομής (ΟΣΕ), σιδηροδρομική επιχείρηση (Hellenic Train, μεταφορείς εμπορευμάτων) και από οποιοδήποτε μέρος του οποίου τα συμφέροντα μπορεί να έρχονται σε σύγκρουση με τα καθήκοντα που έχουν ανατεθεί στο όργανο διερεύνησης».

Παρά ταύτα, η κυβέρνηση ήρθε και τοποθέτησε επικεφαλής της έρευνας για τα Τέμπη έναν δικηγόρο που κλήθηκε να διαχειριστεί περίπλοκα τεχνικά ζητήματα, όπως αυτό για την πρόκληση της πυρόσφαιρας, με τα γνωστά αποτελέσματα. Ο δικηγόρος συσχετίζει την υπόθεση με την ποινική ευθύνη και έρευνα, ενώ η διερεύνηση που έπρεπε να κάνει ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ ακολουθεί καθαρά τεχνικά πρωτόκολλα με παντελή αδιαφορία για τις νομικές συνέπειες και τα πολιτικά παρεπόμενα. Αν ο σκοπός της κυβέρνησης ήταν να προκαλέσει θολούρα γύρω από τα συμπεράσματα της διερεύνησης ώστε οι δικαστές της υπόθεσης να μη βρουν στέρεο έδαφος για να αποφανθούν, ο στόχος επετεύχθη αποτελεσματικά.

Θεωρείται, δε, σίγουρο ότι ο κ. Παπαδημητρίου μπορεί να παρέμενε στη θέση του αν δεν έφτανε στο σημείο να επιτεθεί στους ερευνητές που έστειλε η Κομισιόν. Οι Βρυξέλλες έχουν δείξει τεράστια ανοχή στην κυβέρνηση Μητσοτάκη για την απαξίωση του σιδηροδρόμου και έφτασαν στο σημείο, αντί να προχωρούν στην παραπομπή της, να διαπραγματεύονται με την Ελλάδα «Action Plan». «Ε, όχι και να μας κατηγορούν από πάνω», ακούστηκαν να λένε παράγοντες της Κομισιόν...

Ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ βρίσκεται αυτή τη στιγμή χωρίς σιδηροδρομική διοίκηση και η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων με διοίκηση που έχει λήξει η θητεία της, ενώ δεν έχει καν ολομέλεια εδώ και πέντε μήνες για να λαμβάνει αποφάσεις. Και ο αρμόδιος Κ. Κυρανάκης, αντί να λύσει αυτά, βγαίνει καθημερινά στα κανάλια και μιλά για GPS στα τρένα και απολύσεις για όποιον κάνει τρία σφάλματα...