Ελληνικό: μεγάλο έργο, μεγαλύτερο... κάτεργο

Οταν οι εκπρόσωποι του Σωματείου Εργαζομένων Ελληνικού ζήτησαν ραντεβού με τη διοίκηση της Lamda Development, τρεις ημέρες μετά το τραγικό ατύχημα σε εργοτάξιο ανατολικά του πύργου Ριβιέρα, δεν ήταν σίγουροι αν θα ικανοποιηθούν τα αιτήματά τους.

Ο 57χρονος οικοδόμος που τραυματίστηκε σοβαρά πέφτοντας μέσα στην τρύπα κλιμακοστασίου από ύψος εννέα μέτρων, στο οικόπεδο της εταιρείας Orilina που χτίζεται στα ανατολικά του πύργου Ριβιέρα -από την κατασκευαστική εταιρεία Redex-, ήταν η τραγική απόδειξη του δίκαιου των αιτημάτων που είχαν διατυπώσει καιρό πριν. Για την ακρίβεια, έναν χρόνο πριν, οι εργαζόμενοι είχαν ζητήσει τη μόνιμη παρουσία ασθενοφόρου μέσα στο εργοτάξιο του «μεγαλύτερου κατασκευαστικού πρότζεκτ της Ευρώπης», την εγκατάσταση υγειονομικής μονάδας με εξειδικευμένο προσωπικό και τη δημιουργία μικτών κλιμακίων με τη συμμετοχή των εργαζομένων για την καταγραφή των ατυχημάτων.

Οι εργαζόμενοι υποστηρίζουν πως οι σχετικές συμφωνίες είχαν υπογραφεί με το ΕΚΑΒ, αλλά δεν υλοποιούνταν ώς σήμερα χάριν άλλων προτεραιοτήτων. Αυτή τη φορά, την επόμενη κιόλας ημέρα από τη συνάντηση, ένα ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ εγκαταστάθηκε στον χώρο.

Το ατύχημα στη Redex

Σύμφωνα με μαρτυρίες που έφτασαν στο Σωματείο Εργαζομένων Ελληνικού αλλά και στη ΓΣΕΕ, την ημέρα του ατυχήματος εργαζόταν στον χώρο του εργοταξίου συνεργείο Αιγύπτιων εργατών για καλουπώματα. Αντί των ενδεδειγμένων πλαισίων προστασίας και της σήμανσης που έπρεπε να υπάρχει στον χώρο, φέρεται να υπήρχε μόνο ένα κάλυμμα από αφρολέξ.

Η Ανεξάρτητη Αρχή Επιθεώρησης Εργασίας (ΑΑΕπΕ, πρώην ΣΕΠΕ) επιβεβαίωσε στην «Εφ.Συν.» ότι τα προβλεπόμενα μέτρα δεν τηρήθηκαν στην προκειμένη περίπτωση και γι’ αυτό επέβαλε παύση εργασιών ωσότου μπουν προστατευτικά πλαίσια και σήμανση, όπως επιβάλλει ο νόμος. Σύμφωνα με τα προβλεπόμενα για την ασφάλεια στην εργασία, τα μέτρα ασφάλειας που υποχρεούται να εφαρμόσει ο κατασκευαστής περιλαμβάνουν προσωρινό τελάρωμα και πατάρωμα σε κάθε όροφο, τοποθέτηση πλαισίων προστασίας και ζώνη προστασίας για τους εργαζομένους που δουλεύουν στο σημείο.

Στην ερώτησή μας για το ποιος είναι υπεύθυνος για την τήρηση των μέτρων ασφάλειας, η Lamda μάς παρέπεμψε στην εταιρεία που είναι υπεύθυνη του οικοπέδου, δηλαδή την Orilina, η οποία όμως δεν απάντησε σε αίτημά μας για επικοινωνία σχετικά με το θέμα κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας. Η Orilina είναι μια εταιρεία που δραστηριοποιείται στον χώρο των κατασκευών και του Real Estate με ένα χαρτοφυλάκιο 15 μεγάλων ακινήτων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αξίας 170.000.000. Η Orilina ανέθεσε το έργο στην κατασκευαστική εταιρεία του ομίλου Κοπελούζου, Redex, η οποία με τη σειρά της προσέλαβε συνεργεία για μια σειρά από εργασίες, όπως το καλούπωμα.

Το σωματείο εργαζομένων δίνει μια πιο απλή εξήγηση: ο λόγος για τον οποίο τίποτα από αυτά δεν είχε προβλεφθεί στο εργοτάξιο της κατασκευαστικής εταιρείας Redex είναι επειδή αυτά «δημιουργούν καθυστερήσεις». Προσπαθήσαμε να επικοινωνήσουμε με τη Redex στα τηλέφωνα της εταιρείας από τη σελίδα της στο internet, αλλά δεν κατέστη δυνατό.

Οι συνθήκες εργασίας

Τι συμβαίνει στο Ελληνικό; Σύμφωνα με τον υφυπουργό Εργασίας Κ. Καραγκούνη, σε πρόσφατη παρουσίαση των μέτρων ασφάλειας στον χώρο προς το υπουργείο Εργασίας, η Lamda παρουσίασε καταγραφή-ρεκόρ 1.000.000 ωρών εργασίας χωρίς ατύχημα. Οι εργαζόμενοι, αντίθετα, επιμένουν ότι η εικόνα είναι πολύ διαφορετική. Το σωματείο Ελληνικού εκτιμά πως γίνονται έως και σαράντα μικρά ή μεγαλύτερα ατυχήματα τον μήνα στο έργο, τα περισσότερα από τα οποία δεν δηλώνονται εξαιτίας του εργασιακού καθεστώτος επισφάλειας που επικρατεί στα εργοτάξια.

Η ΑΑΕπΕ λέει πως έχει αφιερώσει τρία κλιμάκια ελεγκτών (ζευγάρια υπαλλήλων) αποκλειστικά για το Ελληνικό, όμως το μέτρο δεν στάθηκε αποτελεσματικό για να αποτρέψει το σοβαρό ατύχημα της 21ης Μαρτίου. Ανεπίσημα επισημαίνει το μέγεθος του έργου, που ξεπερνά ό,τι έχει γίνει ώς τώρα. Οπως λένε χαρακτηριστικά, ούτε το Μετρό ή τα ολυμπιακά ακίνητα συγκρίνονται με το Ελληνικό, εννοώντας ότι δεν υπάρχει εμπειρία για αντίστοιχης κλίμακας έργα. «Οι εργαζόμενοι είναι χιλιάδες. Κάπου έχουμε υποδειγματικά μέτρα ασφάλειας, όπως στο Riviera Tower, ενώ αλλού δεν τηρούνται, όπως έγινε στην προκειμένη περίπτωση» επισημαίνει στέλεχος της Αρχής.

Τώρα η Αρχή ετοιμάζεται να εντάξει στους ελέγχους της drones τα οποία σκοπεύει να στέλνει απροειδοποίητα και από απόσταση. Ωστόσο, είναι και αυτό αμφίβολο αν θα δώσει απάντηση στο καθεστώς επισφαλούς εργασίας που δημιουργεί το πρόβλημα, σύμφωνα με τους εργαζομένους, ή αν θα καλύψει το κενό της υποστελέχωσης της υπηρεσίας, όπως καταγγέλλει επανειλημμένα η αντιπολίτευση.

«Εντατικοποίηση, 10ωρα, εξαήμερο και δύο Κυριακές τον μήνα, ωρομίσθια, αυτή είναι η εικόνα», λέει ο Βάλσαμος Συρίγος, πρόεδρος του σωματείου. «Εχουν γίνει πολύ περισσότερα που δεν παίρνουμε χαμπάρι, προσπαθούν να το κρύψουν - ζητούν από τους εργαζομένους να μην τα δηλώνουν». Οι ισχυρισμοί αυτοί δεν είναι εύκολο να αποδειχτούν και γι’ αυτό οι εργαζόμενοι ζητούν τη δημιουργία μικτών κλιμακίων ελέγχου των μέτρων ασφαλείας προκειμένου να αποκτήσουν εικόνα της ασφάλειας της εργασίας στον χώρο.

Στην ανακοίνωση του Σωματείου στις 26 Μαρτίου για τη συνάντηση μεταξύ εργαζομένων και εργοδοσίας, η στάση της Lamda περιγράφεται ως εξής: «Η βασική της έγνοια ήταν να μη χαλάσει η βιτρίνα της επένδυσης, γι’ αυτό προσπάθησε να πετάξει την ευθύνη από πάνω της και να τη διαχύσει σε όλους τους κατασκευαστές και εργολάβους, οι οποίοι με τη σειρά τους μας στέλνουν από τον Αννα στον Καϊάφα». Και συνεχίζει: «Για ό,τι συμβαίνει ευθύνη έχει η Lamda ως κύριος του έργου. Είναι δικό της πρόβλημα να λύσει τη συνεννόηση με τους κατασκευαστές και τους εργολάβους. Δηλώνουμε ότι οι εργαζόμενοι δεν θα γίνουμε μπαλάκι να μας παραπέμπουν από τον έναν στον άλλο».

Μια από τις βασικές αιτίες πρόκλησης ατυχημάτων, σύμφωνα με τον Ανδρέα Στοϊμενίδη, πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA), γραμματέα Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία (ΥΑΕ) της ΓΣΕΕ και πρόεδρο της Ομοσπονδίας Συλλόγων Εργαζομένων Τεχνικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΟΣΕΤΕΕ), είναι οι επισφαλείς συνθήκες εργασίας που δημιουργεί ο κατακερματισμός των έργων. «Σε όλες τις έρευνες για την ασφάλεια στην εργασία, το σπάσιμο των έργων αποτελεί τον βασικό παράγοντα για την αύξηση των εργατικών ατυχημάτων στον στεγαστικό τομέα», λέει χαρακτηριστικά. «Στις ρήτρες που καθορίζουν την υπεργολαβία πρέπει να καθορίζεται ρητώς ποιος έχει την ευθύνη για την ασφάλεια στην εργασία ώστε να μη μετακυλίεται η ευθύνη στους χαμηλότερους κρίκους της αλυσίδας», λέει ο Αν. Στοϊμενίδης.

Ρύθμιση Βρούτση

Τον Αύγουστο του 2019, ο τότε υπουργός Εργασίας Γιάννης Βρούτσης έφερε αιφνιδιαστική τροπολογία βάσει της οποίας την ευθύνη για την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας είχε πλέον αποκλειστικά ο εργολάβος και όχι η επιχείρηση που είχε αναθέσει το έργο. Καταργούνταν δηλαδή η δυνατότητα του εργαζομένου, αν είχε απαιτήσεις και δικαιώματα που δεν ικανοποιούσε ο υπεργολάβος, να στραφεί στον εργολάβο ή τον κατασκευαστή για την αποζημίωσή του. Την ίδια ημέρα ο Γ. Βρούτσης έφερε και μια δεύτερη τροπολογία η οποία αφαιρούσε την υποχρέωση του εργοδότη να αιτιολογεί με βάσιμο λόγο την απόλυση εργαζομένου, ευθύνες που είχε θεσμοθετήσει η υπουργός Εργασίας επί ΣΥΡΙΖΑ, Εφη Αχτσιόγλου, το 2018.

Στη μεγάλη εικόνα, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική αύξηση των ατυχημάτων και των εργατικών δυστυχημάτων. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής, το 2024 οι έλεγχοι της Επιθεώρησης Εργασίας έφτασαν τους 79.207, αυξημένοι κατά σχεδόν 8% σε σχέση με το 2023. Αυξητική όμως ήταν και η πορεία των ατυχημάτων. Το 2023 αναγγέλθηκαν 14.920 εργατικά ατυχήματα στις Υπηρεσίες Επιθεώρησης ΑΥΕ, έναντι 14.388 το 2022 και 11.957 το 2021. Με άλλα λόγια, από το 2021 ώς το 2022 σημειώθηκε αύξηση 20,3% των εργατικών ατυχημάτων και συνολικά στη διετία 20,7%. Μόνο φέτος έχουν δηλωθεί 49 εργαζόμενοι νεκροί από τις αρχές του χρόνου, ρυθμός που, αν συνεχιστεί, θα οδηγήσει σε νέα αύξηση των εργατικών δυστυχημάτων.

Η ΟΣΕΤΕΕ καταγγέλλει πως οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες που σχεδιάζονται αναμένεται να επιδεινώσουν το φαινόμενο, αφού ο διάλογος μεταξύ των κοινωνικών εταίρων έχει ουσιαστικά καταργηθεί και η κυβέρνηση συζητά πλέον μόνο με τους εργοδότες, όπως λέει χαρακτηριστικά.

«Στο Εθνικό Συμβούλιο για την ασφάλεια στην εργασία δεν έχει έρθει σχέδιο νόμου, αλλά γνωρίζουμε ότι μιλάνε με δύο μεγάλους επιχειρηματίες στον τομέα της υγείας και ασφάλειας», λέει ο Αν. Στοϊμενίδης. «Δεν έχουν καλέσει τη ΓΣΕΕ για διάλογο, όπως γίνεται στην Ευρώπη. Φαίνεται πως θέλουν να μετακυλήσουν την ευθύνη από την πλευρά της εργοδοσίας προς τις άλλες πλευρές, τους εργαζομένους και το κράτος», συμπεραίνει με απόγνωση: «Ούτε σε υπανάπτυκτες χώρες δεν συμβαίνει αυτό».

Χωρίς τους εργάτες

Ο ίδιος φέρνει ως παράδειγμα τη θερμική καταπόνηση, έναν παράγοντα κινδύνου που γίνεται όλο και πιο σοβαρός στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Είναι χαρακτηριστικό πως σε πρόσφατη ημερίδα για τον υπερτουρισμό -της εφημερίδας «Η Καθημερινή»- ο τέως υπουργός Περιβάλλοντος, Θ. Σκυλακάκης, είπε ότι υπολογίζουν για κάθε βαθμό αύξησης της μέσης θερμοκρασίας έξι βαθμούς παραπάνω το καλοκαίρι στη χώρα μας. Υπερασπίστηκε μάλιστα τη δόμηση καθ’ ύψος ως λύση στο στεγαστικό και στο περιβαλλοντικό πρόβλημα. Πρότυπο έργο αυτής της αντίληψης είναι το Ελληνικό. Τι μέτρα όμως παίρνει η πολιτεία για να διασφαλίσει ότι είναι εφικτή η εργασία προς αυτόν τον στόχο; «Αγνωστο. Το 2018 έγινε επιτροπή για το θέμα, η οποία ολοκλήρωσε το έργο της το 2020 με σύμφωνη γνώμη εργοδοτών, επιστημονικής κοινότητας και κράτους», απαντά ο Αν. Στοϊμενίδης. «Τελικά δεν έγινε τίποτα και πάνε σε κάτι άγνωστο σε εμάς ύστερα από συνεννόηση μόνο με τους εργοδότες», συνεχίζει ο ίδιος.

Η καλή πρακτική που επικαλείται η Ανεξάρτητη Αρχή αφορά την τοποθέτηση ασανσέρ για φορεία στον Πύργο Ριβιέρα, έπειτα από αίτημά της το οποίο ικανοποιήθηκε. Η παρουσία ασθενοφόρου θα μειώσει επίσης τον χρόνο μεταφοράς, που σήμερα φτάνει τα 50 λεπτά από το πλησιέστερο νοσοκομείο. Και πάλι όμως θα είναι πολλά αυτά που λείπουν για να αισθανθούν οι εργαζόμενοι ότι πράγματι δουλεύουν στο μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο στην Ευρώπη.