Επανέρχονται στην Ιο οι «στρατηγικοί επενδυτές» της αυθαιρεσίας

Eπιστρέφουν με «νέα» σχέδια στον τόπο του «εγκλήματος», στην πολύπαθη Ιο, τα επιχειρηματικά συμφέροντα που έχουν διαπιστωμένα προβεί σε σοβαρές περιβαλλοντικές παραβάσεις στο κυκλαδίτικο νησί εδώ και πάνω από 15 χρόνια. Σε διαβούλευση έχει τεθεί από τις 5 Φεβρουαρίου από το υπουργείο Ανάπτυξης η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων του Ειδικού Σχεδίου Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ) σε ακίνητο 566 στρεμμάτων στη θέση Κουμπάρα - Διακοφτό - Φάρος στο βορειοδυτικό τμήμα της Ιου. Φορέας δεν είναι άλλος από την εταιρεία 105 Α.Ε. ουσιαστικών συμφερόντων του επιχειρηματία Αγγελου Μιχαλόπουλου.

H επένδυση έχει ήδη ενταχθεί στις στρατηγικές επενδύσεις σύμφωνα με τον Ν. 4864/2021. Αυτό συνεπάγεται χρηματοδότηση από κρατικά κονδύλια, χωροταξικές διευκολύνσεις, φορολογικά κίνητρα, ταχεία αδειοδότηση (fast track) και παραχώρηση χρήσης αιγιαλού και παραλίας.

Πρόκειται για μια επένδυση στην ίδια περιοχή (και μάλιστα σε ακόμα μεγαλύτερη έκταση), παρότι ήδη έχουν διαπιστωθεί από το ΣτΕ και τον Αρειο Πάγο με αμετάκλητη απόφασή του κρίσιμες περιβαλλοντικές παραβάσεις.

Συγκεκριμένα, ο Αρειος Πάγος (απόφαση 1607/2023) επικύρωσε την καταδίκη των υπευθύνων της 105 Α.Ε. σε ποινή φυλάκισης 9 μηνών με αναστολή για τα αδικήματα της κατασκευής δύο μπετονένιων γεφυρών που συνδέουν την παραλία Κουμπάρα με το Διακοφτό, τις επεμβάσεις μέσα στο ρέμα της Κουμπάρας, όπου έγινε εκχέρσωση και επιχωμάτωση για κατασκευή πάρκινγκ, και για τη διάνοιξη δρόμου εντός χαρακτηρισμένων ζωνών παραλίας και αιγιαλού («Οι κάτοικοι κέρδισαν, η αποκατάσταση αργεί», «Εφ.Συν.», 2/3/2024).

Η απόφαση του ΣτΕ

Eίχε προηγηθεί η απόφαση 1037/2022 του Ε' Τμήματος του ΣτΕ, η οποία φρέναρε την πλήρη ιδιωτικοποίηση, μπλόκαρε την ανέγερση Σύνθετου Τουριστικού Καταλύματος, δικαιώνοντας κατοίκους και φορείς της περιοχής, παρότι η συγκεκριμένη επένδυση έχει ενταχθεί στον νόμο περί στρατηγικών επενδύσεων (Ν. 4864/2021). Οι ανωτέρω παραβάσεις της εταιρείας αποτελούν μόνο ένα μέρος των συνολικών παραβάσεων της 105 Α.Ε. στην περιοχή. Το 2018 οι επιθεωρητές περιβάλλοντος κατέγραψαν και στη συνέχεια βεβαίωσαν επιπλέον 12 παραβάσεις, για τις οποίες επιβλήθηκε πρόστιμο 132.000 ευρώ το 2023 και η υπόθεση προωθήθηκε στον Εισαγγελέα για τυχόν ποινικές καταδίκες («Εφ.Συν.», 3/6/2023).

Παρ’ όλα αυτά, η εταιρεία επανέρχεται με «νέα» (επέκταση των παλαιότερων) φαραωνικά σχέδια στην ίδια περιοχή, συνολικής προτεινόμενης δόμησης 13.652,56 τ.μ. Σύμφωνα με τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), η επένδυση θα περιλαμβάνει: τουριστικά καταλύματα, πεντάστερα ξενοδοχεία, λοιπές τουριστικές εγκαταστάσεις (συνεδριακά κέντρα, υδροθεραπευτήρια κ.λπ.), μαρίνα (ή αγκυροβόλιο), εμπορικά καταστήματα, αθλητικές εγκαταστάσεις, εστιατόρια, μπαρ, κέντρα διασκέδασης, πάρκινγκ, εκθεσιακούς χώρους, ελικοδρόμιο κ.ά. Ολα αυτά η εταιρεία στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων τα χαρακτηρίζει «ήπια ανάπτυξη».

Υπενθυμίζεται ότι τα ίδια επιχειρηματικά συμφέροντα έχουν υλοποιήσει ακόμα μία μεγάλης έκτασης «επένδυση» στην παραλία Παπά της Ιου (με το εξωφρενικά εκτός κλίμακας υπερπολυτελές ξενοδοχείο «Calilo»), ενώ σχεδιάζει άλλες δύο στις παραλίες Πικρί Νερό και Τρεις Κλησιές. Στο «Calilo» έχει ήδη αποκλειστεί η πρόσβαση στην παραλία από τη στεριά, ενώ έχει αφανιστεί νησιωτικός υγροβιότοπος.

Πολυετής αγώνας

Αξίζει να σημειωθεί ότι στη σελίδα της διαβούλευσης του υπουργείου Ανάπτυξης για τη νέα ΕΣΧΑΣΕ δεν υπάρχει κανένα πεδίο για τη συμπλήρωση των σχολίων του κοινού, ενώ δεν καταφέραμε να εντοπίσουμε ούτε την ημερομηνία λήξης της διαβούλευσης.

Υπενθυμίζεται πως κάτοικοι και φορείς (Σύνδεσμος Ιητών, σωματείο Save Ios κ.ά.) έχουν ξεκινήσει έναν πολυετή αγώνα με τεκμηριωμένες καταγγελίες για παράνομες οικοδομικές εργασίες πέντε ανώνυμων εταιρειών (Sharivan Limited, 105 A.E., Λούγια Α.Ε., Lucas A.E., Νερό Α.Ε.) που ανήκουν ουσιαστικά –και κατά δήλωσή του– στον ίδιο επιχειρηματία και δραστηριοποιούνται τα τελευταία χρόνια υπό μορφή ενός κονσόρτσιουμ στη μαζική τουριστική εκμετάλλευση της Ιου.

Οι ανώνυμες αυτές εταιρείες έχουν αγοράσει κατ’ εκτίμηση το 35% του νησιού με 210 συμβόλαια αγοράς καταγεγραμμένα στο Υποθηκοφυλακείο Ιου. Τον Μάρτιο του 2023 το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών απέρριψε αγωγή τύπου SLAPP του επιχειρηματία Α. Μιχαλόπουλου κατά του σωματείου Save Ios για συκοφαντική δυσφήμηση. Σε παλαιότερη συνέντευξή του στην «Καθημερινή» («Το πρότζεκτ της Ιου και τα “μποφόρ”», 25/10/2022) ο επενδυτής Μιχαλόπουλος υποστήριζε ότι «η Ιος είναι ένα πανέμορφο αλλά άδειο νησί».

«Τα νησιά μας δεν χρειάζονται τέτοιες επενδύσεις για υπερπλούσιους, που δεν σέβονται ούτε το τοπίο και την αρχιτεκτονική ούτε το περιβάλλον τους. Η ανάπτυξη του τουρισμού στα νησιά πρέπει να ακολουθεί τις αρχές της βιωσιμότητας και της φέρουσας ικανότητας και να γίνεται σε σύμπνοια με τις τοπικές κοινωνίες. Σε διαφορετική περίπτωση, δεν προκαλείται μόνο έλλειψη πόρων (π.χ. νερό), ρύπανση (από σκουπίδια) και αλλοίωση της πολιτιστικής ταυτότητας, αλλά και υποβιβασμός του τουριστικού προϊόντος συνολικότερα, μια κατάσταση που πλήττει σε πολλά επίπεδα την ποιότητα ζωής των κατοίκων», αναφέρει σε ανάρτησή της για τα νέα σχέδια η περιβαλλοντική συλλογικότητα «Κίνηση για την Προστασία των Νησίδων».

Συνήγορος του Πολίτη: «Yπέρμετρη καθυστέρηση στην επιβολή κυρώσεων» στις εταιρείες στην Ιο

Στο θέμα των αυθαιρεσιών των συγκεκριμένων επιχειρηματικών συμφερόντων στην Ιο κλήθηκε να διαμεσολαβήσει και ο Συνήγορος του Πολίτη κατόπιν αναφορών πολιτών σχετικά με πολεοδομικές και περιβαλλοντικές παραβάσεις κατά την κατασκευή επιμέρους τμημάτων Σύνθετου Τουριστικού Καταλύματος και των υποστηρικτικών αυτού έργων στην περιοχή Κουμπάρα - Διακοφτό, για διανοίξεις οδών εντός και εκτός ιδιωτικών εκτάσεων στην περιοχή Παπά, για παρεμβάσεις σε παρακείμενο ρέμα και υγρότοπο και απολήψεις υδάτων για την εξυπηρέτηση ξενοδοχειακού συγκροτήματος. Οπως ενημερώνει ο Συνήγορος, οι καταγγελίες για παρεμβάσεις των εκμεταλλευτριών εταιρειών στις περιοχές ενδιαφέροντος ήταν διαδοχικές και ανάγονται σε χρόνο που προσεγγίζει την εικοσαετία.

Η Ανεξάρτητη Αρχή απευθύνθηκε στις αρμόδιες υπηρεσίες και πραγματοποίησε επιτόπια επίσκεψη στην Ιο, επίσκεψη στα γραφεία της Υπηρεσίας Δόμησης Θήρας και διευρυμένη σύσκεψη στην Ερμούπολη με τις συναρμόδιες υπηρεσίες. Ο Συνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε τη μη επαρκή επικοινωνία των εμπλεκόμενων στη διερεύνηση του θέματος φορέων (εξαιτίας κυρίως, όπως υποστηρίζει, της υποστελέχωσής τους), γεγονός που καθιστούσε δυσχερή τη μεταξύ των υπηρεσιών πλήρη γνώση των ενεργειών και των συμπερασμάτων τους σε κάθε στάδιο της διαδικασίας. Οπως αναφέρει, η υποστελέχωση των υπηρεσιών πεδίου οδηγεί στην αδυναμία διεξαγωγής τακτικών αυτοψιών, ενώ παράλληλα παρατηρείται υπέρμετρη καθυστέρηση στην επιβολή κυρώσεων, με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση του ουσιαστικού ελέγχου των τελεσθεισών παρεμβάσεων.

O Συνήγορος επισημαίνει σχετικά με όσα έχει ήδη κατασκευάσει η εταιρεία «ότι η οικοδομική δραστηριότητα εξελισσόταν επεκτεινόμενη, με προσθήκη νέων κτιρίων και λοιπές παρεμβάσεις (είτε με αναθεωρήσεις των αρχικών οικοδομικών αδειών είτε, κυρίως, καθ’ υπέρβαση αυτών), το σύνολο των οποίων φέρεται πλέον είτε ως νομιμοποιημένο είτε ως υπαχθέν σε καθεστώς τακτοποίησης. Η δομημένη επιφάνεια που προέκυψε στη μία περιοχή ενδιαφέροντος (Διακοφτό) είναι υπερτριπλάσια της αρχικά προβλεπόμενης. Ερωτήματα προκύπτουν σχετικά με τον χρόνο κατασκευής των υπερβάσεων αυτών (πριν ή μετά το 2011) και συνακόλουθα της δυνατότητας υπαγωγής τους σε καθεστώς τακτοποίησης. Σε κάθε περίπτωση, η υλοποιημένη αυτή δόμηση πρέπει να συνυπολογιστεί σε περίπτωση επανένταξης της περιοχής σε στρατηγική επένδυση».

Η Ανεξάρτητη Αρχή αποφαίνεται ότι, ανεξαρτήτως της εκ των υστέρων τακτοποίησης ή άλλως νομιμοποίησης, οι παρεμβάσεις κατά παράβαση του θεσμικού πλαισίου είχαν ως αποτέλεσμα την υλοποίησή τους χωρίς τις απαραίτητες εκ των προτέρων εγκρίσεις (π.χ. αρχιτεκτονικού ελέγχου, δεδομένου ότι η Ιος είναι χαρακτηρισμένη ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους).

Επιβαρυντική για την εταιρεία αλλά και για το υπουργείο Περιβάλλοντος είναι και η διαπίστωση πως για τις οδούς που ήδη έχουν διανοιχθεί στην περιοχή «για την εξυπηρέτηση εγκαταστάσεων εντός μεγάλης ιδιωτικής έκτασης, η υλοποίηση του έργου συνέβη σε χρόνο που δεν ήταν νομικά εφικτή η ενοποίηση των επιμέρους ιδιοκτησιών και η διάνοιξη οδών θεωρείτο ιδιωτική πολεοδόμηση. Η εκ των υστέρων νομοθετική παρέμβαση που επέτρεψε την ενοποίηση των όμορων εκτάσεων δεν αντιμετωπίζει, κατά την άποψη της Αρχής, το πολύ σοβαρό ζήτημα της περιβαλλοντικής εκτίμησης έργων τέτοιας κλίμακας. Η άποψη της αρμόδιας Διεύθυνσης του ΥΠΕΝ για τη μη ανάγκη περιβαλλοντικής αδειοδότησης καθώς τα έργα αυτά θα εξεταστούν στη συνολική περιβαλλοντική μελέτη της στρατηγικής επένδυσης δεν λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι τα έργα αυτά (διανοίξεις δρόμων μεγάλου μήκους) έχουν ήδη υλοποιηθεί».