Παρασκευή 3 Ιανουαρίου 2025. Η περιοχή του Χρουμπιέσουφ των 17.232 κατοίκων, στο βοεβοδάτο Λούμπλιν της νοτιοανατολικής Πολωνίας, με το πιο εύφορο μαύρο έδαφος της Ευρώπης, είναι καλυμμένη από πυκνό χιόνι και οργή. Στο –συνήθως γαλήνιο– μικρό χωριό Nowosiółki δεκάδες άνθρωποι συρρέουν σε ένα κέντρο ημερήσιας φροντίδας που ονομάζεται το Χωριό της Πατάτας και το οποίο μετατρέπεται σε τόπο διαμαρτυρίας. Περιμένουν τον δήμαρχο και κρατάνε πλακάτ που γράφουν: «Οχι στους ξένους που πετάνε σκουπίδια δίπλα στα παιδιά μας», «Σταματήστε τα σκουπίδια σας, μην το κάνετε αυτό στους γείτονές σας», «Υγιής γη, υγιεινή τροφή. Μηδενικά απόβλητα», «Η γνώμη μας μετράει».
Ενας χώρος υγειονομικής ταφής για μαύρα σφραγίσματα αμαλγάματος, αυτά που περιέχουν υδράργυρο, πρόκειται να κατασκευαστεί σε ένα μεγάλο οικόπεδο ύστερα από κυβερνητική απόφαση του κόμματος του Νόμου και της Δικαιοσύνης με χρήματα από μια αυστριακή εταιρεία με γερμανικά κεφάλαια. «Και αν ο υδράργυρος καταλήξει στο ποτάμι μας;» φωνάζουν οι κάτοικοι. Σε κοντινή απόσταση από τον χώρο της σχεδιαζόμενης αποθήκευσης οδοντιατρικών αποβλήτων υπάρχει μια υδροληψία που καλύπτει τρία χωριά, ενώ πολύ κοντά στο οικόπεδο βρίσκεται και ένα δημοτικό σχολείο. «Η ανθρώπινη κακία δεν έχει όρια», βροντοφωνάζει ο δήμαρχος του χωριού Tadeusz Przyczyna, ο οποίος, μαζί με τους κατοίκους του, προειδοποιεί για διαμαρτυρίες μέχρι... χρεοκοπίας του χωριού.
Εδώ και σχεδόν 150 χρόνια, το οδοντιατρικό αμάλγαμα θεραπεύει ευρέως και αποτελεσματικά τα δόντια των Ευρωπαίων. Ενα από τα κύρια συστατικά του αμαλγάματος είναι ο υδράργυρος, ο οποίος έχει αποδειχθεί ότι είναι εξαιρετικά αποτελεσματικός στην καταπολέμηση της τερηδόνας. Τα αμαλγάματα είναι πολύ ανθεκτικά στον χρόνο και έχουν χαμηλό κόστος. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, αρκετοί οδοντίατροι άρχισαν να εγκαταλείπουν το αμάλγαμα κυρίως για αισθητικούς λόγους, καθώς το μεταλλικό χρώμα του σφραγίσματος έρχεται σε αντίθεση με τον ιστό του δοντιού.
Υπάρχει λοιπόν υδράργυρος στο στόμα εκατομμυρίων Ευρωπαίων, αλλά οι περισσότεροι δεν έχουμε ιδέα γι’ αυτό. Η σύνθεση των σφραγισμάτων έχει προκαλέσει αυξανόμενη ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα από τα τέλη του 20ού αιώνα, λόγω του υδραργύρου. Η κύρια ανησυχία με τα αμαλγάματα είναι η απελευθέρωση ατμών υδραργύρου, ιδίως όταν τα σφραγίσματα φθείρονται, σπάνε ή αφαιρούνται από την οδοντοστοιχία. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η παρατεταμένη έκθεση σε μικρές ποσότητες υδραργύρου μπορεί να συνδέεται με νευρολογικά, ανοσολογικά και νεφρικά προβλήματα. Ωστόσο ο ΠΟΥ υποστηρίζει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα επίπεδα έκθεσης δεν αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία.
Τι γίνεται όμως με τα οδοντιατρικά απόβλητα των μαύρων σφραγισμάτων και τις εκπομπές υδραργύρου στην ατμόσφαιρα λόγω της αποτέφρωσης; Οταν απελευθερωθεί στο περιβάλλον, ο υδράργυρος μπορεί να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο τους πνεύμονες, τον εγκέφαλο και τα νεφρά. Η Κομισιόν και το Ευρωκοινοβούλιο έχουν αποφασίσει να απαλλαγεί συνολικά η Ε.Ε. από τον υδράργυρο. Από την 1η Ιανουαρίου του 2025 απαγορεύεται σε όλη την Ευρώπη η τοποθέτηση των παλιών μαύρων σφραγισμάτων, εκτός εάν η χρήση τους κρίνεται απολύτως απαραίτητη από τον οδοντίατρο για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ιατρικών αναγκών του ασθενούς. Ηδη από τον Ιούλιο του 2018, η Ευρωπαϊκή Ενωση είχε απαγορεύσει τη χρήση αμαλγάματος στη θεραπεία των νεογιλών δοντιών σε παιδιά κάτω των 15 ετών και σε έγκυες ή θηλάζουσες γυναίκες. Ωστόσο, εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι αμαλγάματος εξακολουθούν να παραμένουν στα δόντια των Ευρωπαίων, οι περισσότεροι στη Γερμανία με 85 εκατομμύρια ανθρώπους και στη Μεγάλη Βρετανία με 68 εκατομμύρια ανθρώπους, όπου χρησιμοποιήθηκε συχνότερα στο παρελθόν.
Στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι η ρύπανση από οδοντιατρικό αμάλγαμα από υδράργυρο βλάπτει το περιβάλλον με 28 τόνους υδραργύρου ετησίως. Η «Εφ.Συν.» ρώτησε τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές οργανώσεις της χώρας μας αν γνωρίζουν πόσοι τόνοι αμαλγάματος αποβάλλονται στην Ελλάδα, πού αποθηκεύονται και αν ο τρόπος της απόρριψης πληροί τους περιβαλλοντικούς και υγειονομικούς κανόνες. Αποδείχθηκε ότι δεν γνωρίζουν. Απευθυνθήκαμε στη συνέχεια στις οδοντιατρικές ενώσεις της χώρας, αλλά οι απαντήσεις που λάβαμε αναφέρουν πως η ποσότητα δεν είναι εύκολα προσδιορίσιμη καθώς εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως ο αριθμός των οδοντιατρείων, η χρήση αμαλγάματος στις οδοντιατρικές πρακτικές και οι μέθοδοι απόρριψης. Οι φορείς που είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση των αποβλήτων αμαλγάματος στην Ελλάδα είναι το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) καθώς και ιδιωτικές εταιρείες και οργανισμοί που είναι αδειοδοτημένοι από το ΥΠΕΝ να αναλαμβάνουν τη συλλογή, μεταφορά και επεξεργασία των επικίνδυνων αποβλήτων, περιλαμβανομένων των αποβλήτων αμαλγάματος. Τα απόβλητα, αφού συλλεχθούν και αποσταλούν σε εξειδικευμένες εγκαταστάσεις, είτε ανακυκλώνονται –μέσω ειδικών διαδικασιών ο υδράργυρος μπορεί να ανακτηθεί και να επαναχρησιμοποιηθεί, ενώ τα υπόλοιπα υλικά απομακρύνονται σύμφωνα με αυστηρές περιβαλλοντικές προδιαγραφές– είτε καταστρέφονται με ασφαλή και περιβαλλοντικά υπεύθυνο τρόπο σε πιστοποιημένες εγκαταστάσεις.
«Η απόρριψη του αμαλγάματος απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, ακριβώς εξαιτίας του τοξικού υδραργύρου. Οι κίνδυνοι για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία από τα ανθρώπινα απόβλητα, την καύση και ταφή νεκρών και από τους ατμούς υδραργύρου είναι σημαντικοί, αλλά μπορούν να μειωθούν με την εφαρμογή αυστηρών περιβαλλοντικών και υγειονομικών πρακτικών», σημειώνει στην «Εφ.Συν.» ο πρόεδρος της Ελληνικής Οδοντιατρικής Ομοσπανδίας, Αθανάσιος Δεβλιώτης. Ο ίδιος, ωστόσο, δηλώνει «πεπεισμένος –καθαρά προσωπική μου άποψη– ότι η κατάργηση του οδοντιατρικού αμαλγάματος από την Ε.Ε. είναι αποτέλεσμα πιέσεων από εταιρείες κεραμικών υλικών και άλλων οικονομικών συμφερόντων ενδεδυμένων με τον μανδύα της περιβαλλοντικής ανησυχίας».
Σύμφωνα με τον Δεβλιώτη, «μια πλήρης κατάργηση μέσω κανονιστικών μέτρων στα κράτη-μέλη όπου οι εμφράξεις αμαλγάματος εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται πιθανότατα θα επηρεάσει την κοινωνική ασφάλιση και το σύστημα χρηματοδότησης της υγειονομικής περίθαλψης. Η πλήρης κατάργηση του οδοντιατρικού αμαλγάματος αποτελεί απειλή για τις υπηρεσίες αυτές και θέτει τον κίνδυνο της διεύρυνσης των ανισοτήτων στη στοματική υγεία. Οι συνέπειες θα ήταν αναπόφευκτα η αύξηση των οδοντιατρικών νοσημάτων σε τμήματα του πληθυσμού μας. Η γενική απαγόρευση του αμαλγάματος θα έχει πιθανότατα κοινωνικές συνέπειες, ιδίως αν λάβουμε υπόψη τα ήδη καταπονημένα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης στην Ευρώπη».
Οι οδοντίατροι επισημαίνουν πως η αντικατάσταση του αμαλγάματος με κεραμικά υλικά μπορεί να αυξήσει το κόστος των αποζημιώσεων. Τα κεραμικά υλικά είναι ακριβότερα και η θεραπεία τους απαιτεί μεγαλύτερη εργασία και εξειδίκευση από τον οδοντίατρο, γεγονός που αυξάνει την αποζημίωση που καλείται να πληρώσει ο ασφαλιστικός φορέας. «Σε χώρες με δημόσια ασφάλιση ή σε ιδιωτικά ασφαλιστικά προγράμματα, η αντικατάσταση του οδοντιατρικού αμαλγάματος μπορεί να προκαλέσει αύξηση της συνολικής δαπάνης για οδοντιατρικές υπηρεσίες. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τις τιμές των ασφαλιστικών προγραμμάτων, καθώς οι ασφαλιστικοί φορείς ενδέχεται να αναγκαστούν να αυξήσουν τις ασφαλιστικές εισφορές για να καλύψουν τα επιπλέον έξοδα. Στην Ελλάδα, δυστυχώς, μέχρι και σήμερα δεν έχει συναφθεί κάποια συμφωνία μεταξύ ΕΟΠΥΥ και οδοντιάτρων προς όφελος των πολιτών», θυμίζει ο Δεβλιώτης.
Ισπανία: Τα 3/4 των ενηλίκων έχουν αργυρό αμάλγαμα
Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας έρευνας στοματικής υγείας στην Ισπανία (2020), περίπου το 75% των ενηλίκων ηλικίας 45 ετών και άνω έχουν σφραγίσματα στο στόμα τους, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων είναι κατασκευασμένη από αργυρό αμάλγαμα. Το ισπανικό Γενικό Συμβούλιο των Επίσημων Συλλόγων Οδοντιάτρων και Στοματολόγων εκτιμά ότι «εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν ασημένιο αμάλγαμα στο στόμα τους, πολλά από αυτά σε άριστη λειτουργική κατάσταση».
Σύμφωνα με Ισπανούς ειδικούς, ο μεγαλύτερος κίνδυνος από αυτά τα αμαλγάματα που παραμένουν στα στόματα εκατομμυρίων Ευρωπαίων δεν αφορούν τον χρήστη, αλλά το περιβάλλον. «Το πρόβλημα είναι η σωστή διαχείριση του υδραργύρου στα στόματα όλων αυτών των ανθρώπων που εξακολουθούν να τον έχουν. Αφενός, κατά την απόρριψη, ο υδράργυρος θα μπορούσε να απελευθερωθεί στο νερό και το έδαφος, μολύνοντας τα υδάτινα οικοσυστήματα και επηρεάζοντας την άγρια ζωή. Επιπλέον, η αποτέφρωση οδοντιατρικών αποβλήτων που περιέχουν υδράργυρο συμβάλλει στην ατμοσφαιρική ρύπανση, επηρεάζοντας την ποιότητα του αέρα και διευκολύνοντας τη διασπορά του μετάλλου στο περιβάλλον», εξηγεί η Leticia Baselga, επικεφαλής της εκστρατείας «Μηδενικός Υδράργυρος» της ισπανικής οργάνωσης Ecologistas en Acción. Η οργάνωση είχε προτείνει –πριν από την αποτέφρωση ενός νεκρού– να αφαιρούνται τα δόντια με τα μαύρα σφραγίσματα, πρόταση πάντως που απορρίφθηκε από τις ισπανικές Αρχές καθώς θύμιζε μια πολύ σκοτεινή περίοδο στην Ευρώπη.
Δανία: Σταδιακή κατάργηση από το 2008
Η χρήση υδραργύρου για σφραγίσματα αμαλγάματος επιτρεπόταν στη Δανία μέχρι τις 15 Ιουλίου 2008. Η σταδιακή κατάργηση αποφασίστηκε ακριβώς λόγω της εκπομπής μεταλλικού υδραργύρου στο περιβάλλον ως ατμού στον οποίο εκτίθετο το προσωπικό των κλινικών και οι ασθενείς.
Το 2019, 30.000 δόντια εξακολουθούσαν να σφραγίζονται με αμάλγαμα κάθε χρόνο λόγω της εξαίρεσης. Ωστόσο, οι αριθμοί μειώνονται: Τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία από την Αρχή Δεδομένων Υγείας της Δανίας δείχνουν ότι το 2023 υπήρχαν 13.914 οδοντιατρικά σφραγίσματα με ασημένιο αμάλγαμα. Σημειώνεται ότι, παρά το γεγονός πως εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να έχουν οδοντιατρικό αμάλγαμα, η γενική σύσταση των ειδικών είναι να μην αφαιρούν τα μαύρα σφραγίσματα χωρίς λόγο, καθώς η διαδικασία αφαίρεσης μπορεί να απελευθερώσει περισσότερο υδράργυρο στον οργανισμό από το να παραμείνουν στη θέση τους. Ωστόσο, σε περίπτωση φθοράς ή θραύσης, οι ειδικοί συνιστούν οι ασθενείς να συμβουλευτούν έναν οδοντίατρο με εμπειρία στην ασφαλή αφαίρεση αμαλγάματος.
Η Ενωση Ασθενών της Δανίας κατά των επιβλαβών οδοντιατρικών υλικών θεωρεί ότι, αν και «τεχνικά» είναι παράνομο από την 1η Ιανουαρίου 2025, η χρήση αμαλγάματος στη Δανία θα εξακολουθήσει να αποτελεί «πρόβλημα», όπως λέει ο πρόεδρός της, Peder Sørensen. Στη σκανδιναβική χώρα, τα οδοντιατρικά απόβλητα αμαλγάματος χαρακτηρίζονται ως «επικίνδυνα» και η διαχείρισή τους γίνεται από αδειοδοτημένες εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων. Σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος της χώρας: «Μετά τη συλλογή τους, εξάγονται σε άλλες χώρες της Ε.Ε., όπου τα απόβλητα εναποτίθενται σε αλατωρυχεία ή, αν είναι δυνατόν, ανακυκλώνονται». «Εάν τα απόβλητα δεν αντιμετωπίζονται σωστά, με εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων που διαθέτουν περιβαλλοντική άδεια για τη διαχείρισή τους, ο κίνδυνος δυσμενών επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον μπορεί να αυξηθεί».
Μόνο παράλογοι λοιπόν δεν είναι οι κάτοικοι αυτής της μικρής περιοχής στο Λούμπλιν της Πολωνίας, που φοβούνται για τα οδοντιατρικά απόβλητα τα οποία καταφτάνουν στα μέρη τους από τη γειτονική Γερμανία.
Η τραγωδία της Μιναμάτα
Η Μιναμάτα είναι ένα ψαροχώρι στη νοτιοδυτική Ιαπωνία. Τη δεκαετία του 1950, οι κάτοικοι της πόλης άρχισαν να αρρωσταίνουν βαριά λόγω σοβαρής δηλητηρίασης από υδράργυρο, από τα μολυσμένα ψάρια του κόλπου της. Χρειάστηκε να περάσουν μήνες πριν διαπιστωθεί ότι υπεύθυνη ήταν η βιομηχανία χημικών Chisso, η οποία πετούσε ένα παράγωγο του υδραργύρου στον κόλπο από το 1932. Η ασθένεια, που ονομάστηκε Μιναμάτα, υπολογίζεται ότι έχει προκαλέσει πάνω από 1.500 θανάτους και χιλιάδες σοβαρές αναπηρίες ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής. Το 1971, ο θρυλικός Αμερικανός φωτογράφος Γιουτζίν Σμιθ και η σύζυγός του, Αϊλίν, «ξεσκέπασαν» την υπόθεση, δημοσιεύοντας τις πρώτες φωτογραφίες των θυμάτων της Μιναμάτα στο περιοδικό Life.
Η Σύμβαση της Μιναμάτα υπογράφηκε από εκπροσώπους 140 χωρών στις 10 Οκτωβρίου 2013 και έχει ως στόχο τη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος από υδράργυρο. Η Ε.Ε. ακολουθεί τη διεθνή συμφωνία της Σύμβασης της Minamata, η οποία επικεντρώνεται στη μείωση των εκπομπών και των αποβλήτων από υδράργυρο, και καθορίζει συγκεκριμένα μέτρα για την αποφυγή της χρήσης αμαλγάματος στα οδοντιατρεία.
♦ Το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE, στο οποίο συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα η «Εφ.Συν.». Συνεργάστηκαν οι Jacek Brzuszkiewicz (Gazeta Wyborcza - Πολωνία), Fran Sánchez Becerril (El Confidencial - Iσπανία), Emma Louise Stenholm (Føljeton - Δανία).
Η ομάδα του PULSE
Εφ.Συν.- Ελλάδα
OBCT [1] - Ιταλία
Delfi [2] - Λιθουανία
Deník Referendum [3] - Τσεχία
Der Standard [4] - Αυστρία
El Confidencial [5] - Ισπανία
Gazeta Wyborcza [6] - Πολωνία
Hotnews [7] - Ρουμανία
HVG [8] - Ουγγαρία
Il Sole 24 Ore [9] - Ιταλία
Mediapool [10] - Βουλγαρία
n-ost [11] (Γερμανία)
VoxEurop [12] (Γαλλία)
Links:
------
[1] https://www.
[2] https://www.delfi.lt/
[3] https://denikreferendum.
[4] https://www.derstandard.
[5] https://www.
[6] https://wyborcza.pl/0,
[7] https://www.hotnews.ro/
[8] https://hvg.hu/
[9] https://www.ilsole24ore.
[10] https://www.mediapool.bg/
[11] https://n-ost.org/
[12] https://voxeurop.eu/it/
[13] https://drive.google.com/
[14] https://ec.europa.eu/
[15] http://www.efsyn.gr
[16] http://www.miir.gr
Τα περιεχόμενα του προγράμματος Pulse διανέμονται με άδεια Creative Commons BY-NC-ND 2.5 IT. Η αναδημοσίευση προϋποθέτει υποχρεωτική αναφορά στους συντάκτες και στο πρόγραμμα με έναν άμεσο ενεργό σύνδεσμο προς την αρχική σελίδα του άρθρου.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας