«Χαστούκι» του ΣτΕ στο υπουργείο Εσωτερικών!

Το ΣτΕ έκρινε προσφυγές των Δήμων Αθηναίων, Πατρέων και Θέρμης (Θεσσαλονίκης) κατά των άρθρων 27 και 28 του ν. 5056/2023. Με αυτόν τον νόμο το υπουργείο Εσωτερικών καταργούσε αυτοδικαίως κάτι περισσότερα από 500 νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου των δήμων της χώρας. Η συγκεκριμένη ρύθμιση ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, όχι μόνο για τον αιφνιδιασμό που προκάλεσε. Ηγειρε και πολιτικά ζητήματα καθώς συμπεριλαμβανόταν σε νομοσχέδιο που αναρτήθηκε προς διαβούλευση λίγο πριν από τη διεξαγωγή των αυτοδιοικητικών εκλογών της 8ης Οκτωβρίου 2023. Οι καταργήσεις θα ετίθεντο σε ισχύ από 1/1/2024. Κατέστη, επομένως, σαφές στις τάξεις του αυτοδιοικητικού θεσμού ότι το υπουργείο ήθελε να «επιβάλει» τη συγκεκριμένη ρύθμιση.

Η σιωπή Λιβάνιου

Ο ίδιος νόμος προέβλεπε ότι όσοι δήμοι επιθυμούσαν θα μπορούσαν να αποστείλουν στον υπουργό Εσωτερικών, Θοδωρή Λιβάνιο, τεκμηριωμένο αίτημα εξαίρεσης από τις καταργήσεις όποιων οργανισμών επιθυμούσαν, αρκεί το αίτημά τους να συνοδευόταν από «τεκμηριωμένη αιτιολόγηση με ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία». Τέτοιο αίτημα έστειλε ο Δήμος Αθηναίων για τον Οργανισμό Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΟΠΑΝΔΑ), οι υπηρεσίες του οποίου λειτουργούν αδιάλειπτα επί δεκαετίες - έχει δε στην ευθύνη του και τη λειτουργία της ιστορικής Φιλαρμονικής του Δήμου Αθηναίων που ιδρύθηκε το 1885!

Ο ΟΠΑΝΔΑ είναι υπεύθυνος ακόμη και για το σύνολο των παιδικών χαρών του δήμου, 56 ανοιχτά αθλητικά κέντρα, θέατρα όπως το Ολύμπια «Μαρία Κάλλας». Απασχολεί περίπου 800 εργαζόμενους, ενώ υπολογίζεται ότι από τις πολιτιστικές του δράσεις ωφελούνται πάνω από 280.000 πολίτες.

Πώς αντέδρασε ο κ. Λιβάνιος -ο οποίος, υπενθυμίζεται, έχει διατελέσει γενικός γραμματέας του Δήμου Αθηναίων επί θητείας Γιώργου Καμίνη- στο προαναφερόμενο αίτημα εξαίρεσης; Δεν απάντησε ποτέ και ο ΟΠΑΝΔΑ οδηγήθηκε προς κατάργηση διά της σιωπής. Σε μια λίστα που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2023 με τα δημοτικά νομικά πρόσωπα που εξαιρούνταν των καταργήσεων, δεν συμπεριλαμβανόταν ο ΟΠΑΝΔΑ. Ο Δήμος Αθηναίων -με απόφαση που ελήφθη τις τελευταίες ημέρες της δημοτικής αρχής Κώστα Μπακογιάννη και συνέχισε να υλοποιείται επί δημοτικής αρχής Χάρη Δούκα- προσέφυγε στο ΣτΕ. Κέρδισε προσωρινά μέτρα λίγο πριν από την Πρωτοχρονιά του 2024 και τώρα δικαιώθηκε οριστικά.

Με τις αποφάσεις 2058/2024, 2059/2024 και 2060/2024 του Γ’ Τμήματος του ΣτΕ, κρίθηκε ναι μεν ότι τα προσβαλλόμενα άρθρα του νόμου του υπουργείου Εσωτερικών δεν αντίκεινται στο Σύνταγμα, αλλά ακυρώθηκε «η σιωπηρή απόρριψη» των αιτημάτων τριών δήμων για τη συνέχιση της λειτουργίας δημοτικών οργανισμών. Εκτός από τον Δήμο Αθηναίων για τον ΟΠΑΝΔΑ, αίτημα εξαίρεσης υπέβαλαν ο Δήμος Πατρέων για τον Κοινωνικό Οργανισμό (ΚΟΔΗΠ), οργανισμό με περίπου 330 εργαζόμενους και χιλιάδες ωφελούμενους που, μεταξύ άλλων, λειτουργεί 15 παιδικούς σταθμούς, δομή στέγασης αστέγων και το Κοινωνικό Παντοπωλείο με ιδιαίτερα πλούσια δραστηριότητα, αλλά και ο Δήμος Θέρμης για τη Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και Αθλητισμού (ΔΕΠΠΑΘ). Οι τρεις αυτοί οργανισμοί στους οποίους αναφέρεται η απόφαση συνεχίζουν πλέον να λειτουργούν κανονικά και με τη «βούλα» του ΣτΕ.

Το «περιθώριο»

Με βάση τη σύνοψη της απόφασης του ανώτατου δικαστηρίου -αναμένεται να καθαρογραφεί το σκεπτικό- νομικές ερμηνείες υποστηρίζουν ότι διατηρείται στο υπουργείο Εσωτερικών το «περιθώριο» να επιχειρήσει εκ νέου την κατάργηση των οργανισμών που διασώζει το ΣτΕ. Θα πρέπει όμως, σύμφωνα με τις ίδιες εκτιμήσεις, να υπάρξει από την πλευρά του υπουργείου εξίσου τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία απέναντι στα τεκμηριωμένα αιτήματα των δήμων. Πώς μπορούν, ωστόσο, κοινωφελή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, που προσφέρουν ανεκτίμητες υπηρεσίες πολιτισμού και αναψυχής στις τοπικές κοινωνίες, καθώς και εκπαιδευτικές δραστηριότητες σε ανθρώπους όλων των ηλικιών, να χαρακτηριστούν «ζημιογόνα»;

Επιπλέον, δεν είναι λίγοι στις τάξεις του αυτοδιοικητικού θεσμού που θέτουν ένα ερώτημα το οποίο έχει συνοπτικά ως εξής: Θα επιχειρήσει εκ νέου το υπουργείο Εσωτερικών να καταργήσει εν έτει 2025 κοινωφελείς οργανισμούς που σώθηκαν με πολιτική επιλογή το 2011 από τις περιοριστικές πολιτικές των πρώτων μνημονίων;

Υπάρχουν και άλλοι δήμοι που έχουν προσφύγει στο ΣτΕ ζητώντας να εξαιρεθούν από τις οριζόντιες καταργήσεις οι οργανισμοί τους. Αντίστοιχη προσφυγή εκδικάστηκε την περασμένη Πέμπτη από το ανώτατο δικαστήριο της χώρας. Εκτιμήσεις θέλουν και την προσφυγή αυτή να ευδοκιμεί. Ανάμεσα σε άλλους προσφεύγοντες, είναι ο Δήμος Καλαμαριάς που θέλει να σώσει μια δομή η οποία προσφέρει υπηρεσίες σε πρόσφυγες, ο Δήμος Λαρισαίων για το Ωδείο του, καθώς και ο Δήμος Κηφισιάς που θέλει να διασώσει την ιστορική Ανθοκομική Εκθεση η οποία συγκεντρώνει ετησίως μυριάδες επισκέπτες.