Στις 18 Σεπτεμβρίου επρόκειτο να εκδικαστεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας η προσφυγή του Συλλόγου Φίλων Μονεμβασίας, κατά των σχεδίων του φαραωνικού έργου του τελεφερίκ που δρομολογείται να εγκατασταθεί μπροστά από την είσοδο του κάστρου και 100 μ. από τα τείχη. Η συνεδρίαση αναβλήθηκε, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες μας ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασίας, που έχει στο πλευρό του μέρος της τοπικής κοινωνίας μαζί με σημαντικούς φορείς και προσωπικότητες από την Ελλάδα και το εξωτερικό, ετοιμάζει και δεύτερη προσφυγή στο ΣτΕ, αυτή τη φορά κατά της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ).
Το έργο, με προϋπολογισμό 6.800.360 ευρώ, χρηματοδοτείται από το υπουργείο Πολιτισμού με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και υλοποιείται μέσω Προγραμματικής Σύμβασης με την Περιφέρεια Πελοποννήσου, τον Δήμο Μονεμβασίας και τον Αναπτυξιακό Οργανισμό ΟΤΑ «Πάρνων», προκειμένου να συνδέσει την Κάτω Πόλη με την Ανω Πόλη της Μονεμβασίας και να διευκολύνει την προσβασιμότητα σε όλους τους επισκέπτες. Αυτό προβάλλεται ως βασικό επιχείρημα. Ωστόσο χαρακτηρίζεται προσχηματικό, καθώς στην Ανω Πόλη, εκτός από τον Ναό της Αγίας Σοφίας ο οποίος έχει αποκατασταθεί, όχι μόνο δεν λειτουργεί οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος, αλλά δεν υπάρχει καν η δυνατότητα μετακίνησης με αναπηρικό αμαξίδιο. Πώς προέκυψε λοιπόν ως προτεραιότητα από το ΥΠΠΟ; Οταν μάλιστα την ίδια στιγμή δεν έχουν ληφθεί μέτρα για την προσβασιμότητα στην Κάτω Πόλη της καστροπολιτείας, που θεωρείται ο βασικότερος πόλος έλξης των επισκεπτών στη νότια Λακωνία;
Το υπουργείο Πολιτισμού με ανακοίνωσή του (10/9/24) ενημέρωσε ότι στο πλαίσιο των έργων που υλοποιεί «για την καθολική, κατά το δυνατόν, προσβασιμότητα των πολιτιστικών υποδομών, εξελίσσεται το αντίστοιχο έργο στη Μονεμβασία με τη διαμόρφωση δικτύου διαδρομών περιήγησης στην Ανω Πόλη σε συνδυασμό με την εγκατάσταση αναβατορίου, στο Κάστρο, για εμποδιζόμενα άτομα και ΑμεΑ». Στην ίδια ανακοίνωση πάντως, η υπουργός Πολιτισμού κ. Μενδώνη ανοίγει τη βεντάλια και κάνει λόγο για προσβασιμότητα προς όλους.
«...Η κυκλοφορία στην Ανω Πόλη οργανώνεται με σύγχρονο τρόπο που επιτρέπει ανεμπόδιστη περιήγηση για όλους. Ο πολιτισμός, ως κοινωνικό αγαθό, οφείλει να είναι προσβάσιμος σε όλους, είτε πρόκειται για ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας είτε για εμποδιζόμενα άτομα είτε ΑμεΑ, ώστε να καθίστανται ισότιμοι κοινωνοί του πολιτιστικού αγαθού. Αυτό αποτελεί προτεραιότητά μας». Να υποθέσουμε ότι εφόσον φτιαχτεί το τελεφερίκ, δεν θα απαγορεύεται να μετακινηθούν και άτομα που θα μπορούσαν να περπατήσουν στο παραδοσιακό μονοπάτι με τα πόδια, με την προϋπόθεση να καταβάλουν το οικονομικό αντίτιμο που θεωρείται βέβαιο ότι θα θεσμοθετηθεί.
Στην παρούσα φάση, η μόνη αποκατάσταση που έχει πραγματοποιηθεί στην Ανω Πόλη αφορά τη βυζαντινή εκκλησία της Αγίας Σοφίας, ενώ δεν υπάρχουν ούτε δίκτυα διαδρομών, ούτε έχουν αναστηλωθεί άλλα μνημεία. Προφανώς αυτά επιχειρεί να δημιουργήσει το ΥΠΠΟ ώστε να στηρίξει το έργο του τελεφερίκ που έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις, οι οποίες ωστόσο δεν φαίνεται να λαμβάνονται υπ’ όψιν από την κεντρική εξουσία. Με τον Σύλλογο Φίλων Μονεμβασίας έχουν συνταχθεί το ελληνικό τμήμα του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών - ICOMOS («θα προξενήσει μόνιμη και βαριά βλάβη στις αξίες που κάνουν τη Μονεμβασία μοναδική», έγραφε στην ανακοίνωσή του τον Απρίλιο 2024), ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, η Monumenta, αρχαιολόγοι και αρχιτέκτονες πανεπιστημιακοί καθηγητές και άλλοι φορείς, μαζί με σημαντικό μέρος της τοπικής κοινωνίας.
Η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ αναφέρει ότι στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για το αναβατόριο (έχει τη θετική ομόφωνη γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου) ελήφθησαν υπ’ όψιν παράμετροι όπως «η ασφάλεια της μετακίνησης, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα στο συνολικό τοπίο, το κόστος της κατασκευής και λειτουργίας. Το έργο χωροθετείται, εξ ολοκλήρου, εντός προστατευόμενης περιοχής NATURA 2000, ενώ στη ΜΠΕ καταγράφεται και το αρχαιολογικό περιβάλλον της περιοχής...».
Από την πλευρά του ο Σύλλογος Φίλων Μονεμβασίας επισημαίνει ότι η ΜΠΕ, την οποία συνέταξε η τοπική αυτοδιοίκηση, εγείρει σοβαρά ερωτήματα, χωρίς όμως ξεκάθαρες απαντήσεις. Σε ενημερωτική συγκέντρωση που διοργανώθηκε στις 20 Αυγούστου στη Μονεμβασία, ετέθησαν σοβαρά ζητήματα όπως η διγλωσσία για το έργο. «Πρόκειται για τελεφερίκ ή αναβατόριο και ποιο από τα δύο είναι προτιμότερο;» αναρωτήθηκαν οι ομιλητές, καθώς «τα επίσημα έγγραφα του ΥΠΠΟ και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης τιτλοφορούν το έργο ως αναβατόριο αλλά περιγράφουν και ενίοτε αναφέρονται ξεκάθαρα σε τελεφερίκ...Γιατί δεν έχουν ανακοινωθεί τα επιστημονικά και άλλα δεδομένα βάσει των οποίων προτιμήθηκε η λύση του τελεφερίκ αντί αυτής του αναβατόριου;
»Σημειώνεται ότι εργοστασιακό αναβατόριο που συνέδεε την Κάτω με την Πάνω Πόλη είχε τοποθετηθεί πριν από λίγα χρόνια κοντά στην πύλη της καστροπολιτείας για τις ανάγκες της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας χωρίς να προκληθεί –και δικαίως– καμία αντίδραση. Γιατί δεν επενδύονται τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης σε μια τέτοια δοκιμασμένη λύση;»
Επισημαίνεται δε ότι ενώ το ΥΠΠΟ κάνει λόγο για έργο υπέρ της καθολικής προσβασιμότητας, η τοπική αυτοδιοίκηση προβάλλει διαφορετικούς σκοπούς, «... με έμφαση στον αναπτυξιακό/οικονομικό χαρακτήρα του έργου. Πιο συγκεκριμένα:
Η έμφαση του υπουργείου Πολιτισμού στην καθολική προσβασιμότητα και η εκτέλεση σχετικών έργων της σε πολλούς χώρους πολιτισμού είναι αξιέπαινες. Η προτεινόμενη εφαρμογή της στη Μονεμβασιά όμως μοιάζει προσχηματική, καθότι:
● Δεν έχει συντελεστεί αλλού στην Ελλάδα έργο προσβασιμότητας τόσο μεγάλης κλίμακας και η επιλογή της Μονεμβασιάς κατά προτεραιότητα για την εφαρμογή του έργου δεν προκύπτει από εκπεφρασμένες προτεραιότητες φορέων που εκπροσωπούν ΑμεΑ και εμποδιζόμενα άτομα και δεν δικαιολογείται από την επισκεψιμότητα της Μονεμβασιάς γενικότερα και της Ανω Πόλης ειδικότερα...».
Την ίδια στιγμή στην Κάτω Πόλη του Κάστρου, που αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους τουριστικούς προορισμούς στη νότια Λακωνία, «δεν έχει επιτευχθεί και ούτε σχεδιάζεται έργο που να εξασφαλίζει την καθολική προσβασιμότητα, παρότι ο χώρος έχει σκαλιά και έντονες κλίσεις που εμποδίζουν την πρόσβαση ορισμένων συνανθρώπων μας ακόμα και στα σπουδαιότερα από τα τοπικά μνημεία (π.χ. Ναός Ελκόμενου Χριστού) και μουσεία (Αρχαιολογική Συλλογή Μονεμβασιάς) που ελέγχονται από το υπουργείο Πολιτισμού...»
Τι λέει η τοπική αυτοδιοίκηση
Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι στη ΜΠΕ η τοπική αυτοδιοίκηση κατατάσσει με δική της ιεραρχία τους σκοπούς του έργου. Η προχειρότητα είναι τέτοια που τοποθετεί ακόμα και μόνιμους κατοίκους στην Ανω Πόλη. Οπως σημειώνει ο Σύλλογος, στους σκοπούς προτάσσεται η «εξυπηρέτηση των μόνιμων κατοίκων της Ανω Πόλης», ενώ «η Ανω Πόλη είναι ερειπωμένη εδώ και δύο σχεδόν αιώνες και στην Κάτω Πόλη οι μόνιμοι κάτοικοι είναι μόλις 11 σύμφωνα με την απογραφή του 2011!». Οσο για την προσβασιμότητα, αναφέρεται «εκτός ιεράρχησης, ως παράπλευρο όφελος».
Η τοπική αυτοδιοίκηση αναφέρει επανειλημμένα στη ΜΠΕ την πιθανότητα θεσμοθέτησης εισιτηρίου.
Σοβαρή επίσης είναι η καταγγελία ότι το έργο δεν βασίζεται σε μελέτες των υπηρεσιών του ΥΠΠΟ, καθώς έχουν ανατεθεί απευθείας στον εργολάβο. «Το έργο έχει προγραμματιστεί ως “μελετο-κατασκευή”, που σημαίνει ότι δεν θα προηγηθούν μελέτες από τις αρμόδιες υπηρεσίες της πολιτείας και ανεξάρτητους ειδικούς ώστε να καθοριστούν και να κοστολογηθούν οι προδιαγραφές. Παρά ταύτα, το έργο ανατίθεται στη βάση προμελέτης σε ιδιώτη ανάδοχο ο οποίος θα αναλάβει την εκπόνηση των μελετών και τη διαμόρφωση βασικών παραμέτρων του έργου και των επιπτώσεών του στο τοπίο και στα μνημεία, με τις υπηρεσίες της πολιτείας να περιορίζονται απλά σε ελεγκτικό ρόλο».
Οσοι αντιδρούν πάντως για το έργο του τελεφερίκ κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι σε βάθος χρόνου μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη αλλοίωση του φυσικού κάλλους και του ιστορικού χαρακτήρα της καστροπολιτείας και να παραδώσει αυτό το διαμάντι της φύσης και του πολιτισμού στον μαζικό τουρισμό, με συνέπειες που μόνον ως θετικές δεν θα μπορέσουν να αποτιμηθούν.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας