Οι πόλεις ως καταφύγια απέναντι στην ξενοφοβία

Τα χρόνια της βαθιάς κοινωνικοοικονομικής κρίσης με τις δραματικές περικοπές βάθυναν τις ανισότητες κι έφεραν τεράστια ανασφάλεια στους ανθρώπους που αγωνιούν να διατηρήσουν τις δουλειές τους, τα σπίτια τους, να αποπληρώσουν δάνεια και χρέη, να καλύψουν βασικές τους ανάγκες.

Με το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης, η Ακροδεξιά άδραξε την ευκαιρία για να εμφυσήσει τον φόβο και τον διχασμό ανάμεσα στους «καλούς ντόπιους» και τους «κακούς ξένους»: οι κατατρεγμένοι έγιναν αποδιοπομπαίοι τράγοι που «μας παίρνουν τις δουλειές, τα σπίτια, τα επιδόματα».

Οταν κράτη και εθνικές κυβερνήσεις ύψωσαν τείχη, οι Αφοβες Πόλεις αναδείχθηκαν σε φιλόξενους τόπους που καλωσόρισαν πρόσφυγες και μετανάστες. Απέναντι στην ξενοφοβική ρητορική που αποκλείει τους ανθρώπους στη βάση εθνικών ή θρησκευτικών κριτηρίων, το κίνημα του κοινοτικού αυτοδιοικητισμού οικοδομεί εναλλακτικές μορφές συλλογικής ταυτότητας, βασίζοντας την έννοια του πολίτη όχι στην καταγωγή του ή στο αν διαθέτει νομιμοποιητικά έγγραφα, αλλά στη συμμετοχή του στα κοινά του τόπου όπου διαμένει.

«Πίσω από τα σύνορα της χώρας Ελλάδας, της χώρας Γερμανίας, της χώρας Ισπανίας ή των ευρωπαϊκών συνόρων, υπάρχει η ζωή που βιώνεται στις πόλεις, τα χωριά, τις κοινότητες: εκεί στις πλατείες τους, στα σχολεία τους και στα κέντρα υγείας τους είναι που συντελείται ή όχι η ένταξη των ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους», γράφουν τα μανιφέστα των Αφοβων Πόλεων.

Κι είναι οι δημοτικοί θεσμοί ως πιο εγγύς στους πολίτες, που μπορούν να δώσουν απαντήσεις στις κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις που απορρέουν τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για τους μόνιμους κατοίκους, προτάσσοντας ως βασικές αρχές:

● την αλληλεγγύη αντί της φιλανθρωπίας, δηλαδή αναγνώριση των κοινών συμφερόντων και της ανάγκης της κατάργησης αντί της «άμβλυνσης» και διατήρησης των ανισοτήτων,

● τον πολίτη ως μέλος της πόλης και της κοινότητας ανεξάρτητα από τα νομιμοποιητικά του έγγραφα, δηλαδή τον δημότη που ζει στην πόλη, παράγει και αναπαράγει σε αυτήν,

● την οικουμενικότητα, δηλαδή δικαιώματα, στέγη, εκπαίδευση, επιδόματα, διευκολύνσεις για όλους, νεοαφιχθέντες και μόνιμους κατοίκους, έτσι ώστε να αποφευχθεί τόσο ο αποκλεισμός των προσφύγουν μέσω του ρατσισμού όσο και η αντίληψη ότι οι μετανάστες έχουν προνομιακή μεταχείριση, κάτι που τροφοδοτεί τον ρατσισμό.

Μπροστά στη δυσκολία απόκτησης εθνικών νομιμοποιητικών εγγράφων, η Νέα Υόρκη από το 2015 εκδίδει δημοτικές ταυτότητες (IDNY) σε πρόσφυγες/μετανάστες, αλλά και σε άστεγους, θύματα βίας, πρώην φυλακισμένους κ.λπ.

Αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο ένταξης, γιατί εξασφαλίζει πρόσβαση σε δημοτικές υπηρεσίες, ενώ με αυτήν μπορούν να ανοίγουν τραπεζικό λογαριασμό ή να έχουν εκπτώσεις σε πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις.

Στο Μέχελεν του Βελγίου, με τη μαζική άφιξη προσφύγων, οι δημοτικές Αρχές τούς οργάνωσαν ανά ομάδες και καθιέρωσαν εβδομαδιαίες συναντήσεις μαζί τους και με ομάδες κατοίκων για να συν-σχεδιάσουν λύσεις.

Πρόσφεραν εγκαταλειμμένα κτήρια, φρόντισαν την καθαριότητα, ενίσχυσαν την εκμάθηση της γλώσσας και την επαγγελματική κατάρτιση με δημοτικούς πόρους κι έκαναν ξεχωριστή δουλειά με τις ενώσεις γονέων και με τους εκπαιδευτικούς, για να εξασφαλίσουν ένα καλό εκπαιδευτικό επίπεδο σε όλα τα δημόσια σχολεία για τα παιδιά των ντόπιων και των προσφύγων.

Στην Κοπεγχάγη, ομάδα καλλιτεχνών, έπειτα από επίσκεψή τους σε έναν απομονωμένο καταυλισμό προσφύγων, σχεδίασε από κοινού με τους πρόσφυγες το Trampoline House, ένα κοινωνικό κέντρο στη δανέζικη πρωτεύουσα, που στοχεύει να σπάσει την απομόνωση στην οποία τους είχαν καταδικάσει.

Οι δημοτικές Αρχές αγκάλιασαν την πρωτοβουλία, χρηματοδοτώντας το κέντρο που προσφέρει τόσο στους νεοαφιχθέντες όσο και στους μόνιμους δημότες κοινωνικές, πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες και ευκαιρίες απασχόλησης μέσα από ένα αυτοδιαχειριζόμενο κομμωτήριο και έναν συνεταιρισμό εστίασης.

Από τις πλέον καινοτόμες πρωτοβουλίες είναι αυτή που ανέπτυξαν τη δεκαετία του 1990 οι αρχές του μεσαιωνικού Ριάτσε στη νότια Ιταλία, μια κοινότητα που είχε καταντήσει φάντασμα από τη μετανάστευση των κατοίκων της στον Βορά για να αναζητήσουν εργασία.

Οι δημοτικές Αρχές αγόρασαν εγκαταλειμμένες ιδιοκτησίες σε πολύ χαμηλές τιμές και χρηματοδότησαν την ανακαίνισή τους με τη βοήθεια των ίδιων των προσφύγων ή και των κατοίκων, παραχωρώντας κάποια από αυτά για τη φιλοξενία τους.

Παράλληλα, δημιουργήθηκε ένα τοπικό νόμισμα, το «κοινωνικό μπόνους», για να μπορούν μετανάστες και πρόσφυγες να καλύψουν τις άμεσες ανάγκες τους. Η πρωτοβουλία ανέστησε την οικονομία της κοινότητας και τριπλασίασε τον πληθυσμό της. Το σχέδιο ήταν τόσο επιτυχημένο, ώστε μετέπειτα υιοθετήθηκε ως εθνική πολιτική.

Τώρα, ο Ιταλός υπ. Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι και η ακροδεξιά του Λέγκα απειλεί να διαλύσει αυτή την πρότυπη κοινότητα αρμονικής συνύπαρξης ενώ ο δήμαρχός της Ντομένικο Λουκάνο κατηγορείται για «υπόθαλψη παράνομης μετανάστευσης» και του έχει απαγορευτεί η είσοδος στο Ριάτσε.