Η πλατεία είναι γεμάτη, με το νόημα που ’χει κάτι απ’ τις φωτιές

Ηταν πάντα ένας τόπος που ξεπερνούσε τη γεωγραφία. Πολλαπλά νοηματοδοτημένα, τα Εξάρχεια συνομιλούσαν ένθεν κακείθεν όχι μονάχα με το πραγματικό, αλλά και με το συμβολικό και το φαντασιακό. «Αβατο» και «εστία ανομίας» για την κυβέρνηση, τόπος που υλοποιεί έστω και φευγαλέα τις ουτοπίες για τα κινήματα, τα τελευταία χρόνια «εξευγενίζονται ραγδαία» και το πρόσωπό τους διαθλάται σε χίλια ραγισμένα κομμάτια. Η πολιτική και συμβολική σύγκρουση πάντα ήταν έντονη στα Εξάρχεια, τον τελευταίο καιρό όμως αφορά τα ίδια τα Εξάρχεια, την καρδιά και τον πυρήνα τους, την πλατεία τους. Η κατασκευή του σταθμού του μετρό την αποκάλυψε σε όλες της τις διαστάσεις

Στον ενάμιση χρόνο από τότε που οι περιφράξεις μπήκαν στην πλατεία, οι κάτοικοί της αντιστάθηκαν με πολλούς τρόπους σε αυτό που τους επιβλήθηκε ως «πραγματικότητα» και «ρεαλισμός». Τώρα, επανέρχονται με μια διαφορετική έκθεση φωτογραφίας που συνεχίζει με άλλα μέσα, επανανοηματοδοτεί τον αγώνα τους κι ανοίγει δρόμους στην επόμενή του μέρα. «Η Πλατεία που κατοικούμε» είναι το τίτλος του πρότζεκτ που θα ξεδιπλωθεί από αύριο, Παρασκευή, μέχρι τις 18 Ιανουαρίου στο παλιό Bibliothèque.

«Με την τοποθέτηση των λαμαρινών τον Αύγουστο του 2022, η Πλατεία Εξαρχείων όχι μόνο δεν εγκαταλείφθηκε, αλλά επινοήθηκε απ’ την αρχή. Εκτοτε, ως “Πλατεία” ορίστηκε ό,τι διαφεύγει της εγκατεστημένης περίφραξης: η Πλατεία προεκτάθηκε και ο ορισμένος χώρος της, μόλις αποκόπηκε από την ελεύθερη χρήση του, απέκτησε ανέλπιστες προοπτικές», αναφέρουν οι διοργανωτές στο εισαγωγικό κείμενό τους που θέτει μια σειρά από ερωτήματα: «Πού εγκαθίσταται η μνήμη και η βιωμένη εμπειρία όταν ο φυσικός χώρος που τη δημιουργεί εξαφανίζεται; Μέχρι ποιο σημείο συρρίκνωσης του σχήματος ενός χώρου μπορείς να επιμένεις να τον διεκδικείς; Μέχρι ποιο σημείο αλλοίωσης του σώματος ενός χώρου τολμάς να τον αναγνωρίζεις; Διατηρείται η λειτουργία της πόλης όταν αυτή χάνει τα συνεκτικά στοιχεία της δομής της, δηλαδή τα όνειρα που συλλογικά πραγματώνονται σε τόπους αναφοράς; Διατηρεί το ανθρώπινο σώμα την παρουσία του όταν χάνει τον χωρικό προσδιορισμό του;».

«Για κάθε νέο όριο περίφραξης, μια καινούργια Πλατεία θα γεννιέται. Η Πλατεία Εξαρχείων είμαστε εμείς» - με αυτήν τη βαθιά αισιόδοξη -όσο και πολιτική- φράση κλείνει το εισαγωγικό κείμενο στην έκθεση και με αυτή τη φράση στο μυαλό μου ξεκινάω τη συζήτηση με τη φωτογράφο Στεφανία Μιζάρα και την ηθοποιό και συγγραφέα Μάτα Καστρησίου, τις δύο δημιουργούς που εμπνεύστηκαν αυτήν την έκθεση.

Για κάθε νέο όριο περίφραξης, μια καινούργια Πλατεία θα γεννιέται. Η Πλατεία Εξαρχείων είμαστε εμείς

«Εδώ και 1,5 χρόνο έχουμε οργανωθεί για να προστατεύσουμε τα δέντρα και τον δημόσιο χώρο στα Εξάρχεια», μας λέει η Στεφανία.

«Το θέμα δεν είναι μόνο το μετρό (που κατ’ εμάς δεν χρειάζεται, γιατί έχουμε άλλους 3 σταθμούς στα 6 λεπτά και τώρα με την Ευελπίδων και την Αλεξάνδρας θα έχουμε άλλους δύο), αλλά η αρπαγή του δημόσιου χώρου για 8 - 10 χρόνια, η παραχώρησή του σε ιδιωτική εταιρεία και η τσιμέντωση του πρασίνου. Είμαστε μέλη της συνέλευσης “Οχι Μετρό”. Μετά από ενάμιση χρόνο αγώνα και μια ήττα -γιατί μας τα έκοψαν τα δέντρα- είπαμε να κάνουμε έναν απολογισμό των δράσεών μας, να δούμε τι έγινε αυτόν τον χρόνο και να δηλώσουμε ότι η μάχη για τον ελεύθερο δημόσιο χώρο πρασίνου δεν έχει τελειώσει. Ουσιαστικά κλείνει ένας κύκλος, τα δέντρα τα χάσαμε άδικα γιατί στο πάρκο Ριζάρη τα δέντρα σώθηκαν με τα ίδια επιχειρήματα που πήγαμε εμείς οι 50 κάτοικοι στο ΣτΕ. Μην παρεξηγηθούμε, χαιρόμαστε για τα δέντρα του πάρκου Ριζάρη, αλλά θα θέλαμε να μην εξαρτάται η δικαιοσύνη από πολιτικές συμπάθειες, θέσεις και αποφάσεις. Οπότε ο σκοπός της έκθεσης είναι αφενός ο απολογισμός κι αφετέρου η τεκμηρίωση του τι έχει συμβεί και το ξεκίνημα για μια νέα σειρά πραγμάτων που σκεφτόμαστε, τα οποία εμπεριέχουν από νομικές δράσεις (γιατί υπάρχουν πολλά κενά στην υπόθεση της παράδοσης μιας δημόσιας πλατείας σε μια εταιρεία και μάλιστα χωρίς άδεια) έως μια σειρά πιο ακτιβιστικών δράσεων. Διεκδικούμε το να έχουμε λόγο στο τι συμβαίνει στην πόλη μας, στο πώς γίνονται τα πράγματα».

Η έκθεση έχει στηθεί στο παλιό Bibliothèque, «Βαλτετσίου και λαμαρίνες γωνία», όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά οι διοργανωτές. Τις εικόνες που θα δούμε υπογράφουν οι Νικόλας Γεωργίου, Olivia Dehez, Marc Lepson, Μάριος Λώλος, Στεφανία Μιζάρα, Τατιάνα Μπόλαρη και Γιώργος Νούνεσης.

«Οι φωτογράφοι που συμμετέχουν στην έκθεση δεν είναι απλώς κάποιοι επαγγελματίες που κάνουν τη δουλειά τους, αλλά φίλοι, χρόνια τώρα στο πλευρό των κινημάτων και όσων αγωνίζονται στον δρόμο», εξηγεί η Μάτα. «Με τεράστια φροντίδα και ενδιαφέρον, κατέβαιναν στην Πλατεία από τις πέντε το πρωί μαζί με μας και όταν κόβονταν τα δέντρα έβαζαν κι εκείνοι τα σώματά τους μπροστά και ο φακός τους ήταν προστασία των ανθρώπων και της αλήθειας».

«Η έκθεση περιλαμβάνει υλικό από τη μέρα που μπήκαν οι λαμαρίνες έως και σήμερα. Η αφήγηση της ιστορίας από τη μεριά των ανθρώπων που τη ζουν και την επηρεάζουν είναι μια πράξη αντίστασης και η έκθεση των ντοκουμέντων επίσης. Το χρέος των πολιτών δεν είναι μόνο να ζητούν να ακουστεί η φωνή τους, αλλά να φωνάζουν», μας λέει η Μάτα. «Οι φωτογραφίες αποκαλύπτουν τη βία με την οποία στήθηκε ένα δημόσιο έργο, ξεγυμνώνουν το επιχείρημα της μεταφύτευσης των δέντρων και ιστορούν την πολύμορφη αντίσταση αλλά και τη δημιουργία των συλλογικοτήτων και των συνελεύσεων αυτής της γειτονιάς, των κατοίκων, των εργαζομένων και των θαμώνων της».

Η έκθεση στήνεται στην παλιά Bibliothèque πάνω στην Πλατεία - «η επιλογή αυτή ήταν απολύτως συνειδητή μιας που επιθυμούσαμε η αφήγηση να εξελίσσεται στον φυσικό της χώρο», εξηγεί η Μάτα. «Οταν η επίσκεψη ολοκληρώνεται, η έκθεση δεν τελειώνει μιας που η ιστορία συνεχίζεται εκεί έξω, σε μια Πλατεία που υπάρχει ακόμα και που δεν θα πάψουμε να τη διεκδικούμε. Με την εμπειρία όλων των εικόνων που προηγήθηκαν καλούμε τους ανθρώπους να παρίστανται, να ξεπεράσουν το τραύμα και να προχωρήσουν στην επόμενη μέρα. Ετσι κι αλλιώς, οι χώροι εξαφανίζονται μονάχα όταν παύει κανείς να τους κατοικεί».