Μια ξεχωριστή «πολιτεία» κρύβεται στην κυριολεξία πίσω από τα ψηλά δένδρα που υπάρχουν κατά μήκος της λεωφόρου Κωνσταντίνου Καραμανλή, λίγο μετά τη διασταύρωση της Ποσειδώνος με τον δρόμο που οδηγεί στο ξενοδοχειακό συγκρότημα του Αστέρα Βουλιαγμένης και τη χερσόνησο με τις υψηλότερες τιμές ακινήτων σε ολόκληρη τη χώρα.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 οι συγκοινωνίες και τα Ι.Χ. ήταν περιορισμένα, επομένως η πρόσβαση στις απομακρυσμένες αλλά πανέμορφες ακτές του Σαρωνικού ήταν ολόκληρο ταξίδι.
Με αυτό το δεδομένο, η Εκκλησία, που παραμένει ώς σήμερα ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης γης στην περιοχή-φιλέτο, παραχώρησε με ευκολία μια έκταση για να δημιουργηθεί ένα συγκρότημα για τις ανάγκες των παιδιών, που δοκιμάζονταν από την εθνική τραγωδία του 1922 αλλά και την παγκόσμια οικονομική κρίση που ακολούθησε πέντε χρόνια αργότερα.
Η αποκάλυψη της σχεδόν άγνωστης εγκατάστασης ήταν το παράπλευρο... όφελος που αναδείχθηκε από την εκδήλωση που οργάνωσε ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων-παράρτημα Αττικής για να τιμηθεί ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας, ο Πάνος Νικολή Τζελέπης (1894-1976).
Εχει μάλιστα ενδιαφέρον ότι σχεδίασε αυτό το συγκρότημα με μπούσουλα τους λιλιπούτειους μελλοντικούς χρήστες των χώρων, παρ’ όλο που ο ίδιος δεν είχε δικά του παιδιά. Ισως αυτή η «απουσία» από την προσωπική του διαδρομή να τον οδήγησε να σκύψει με σεβασμό στις ιδιαίτερες ανάγκες τους, στην κλίμακα δράσης και σκέψης τους...
Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου είχε εγκατασταθεί ο πατέρας του, ο Νικολής Τζελέπης, ο οποίος είχε γεννηθεί στη Φουρνά Ευρυτανίας. Ηταν αυτοδίδακτος αρχιτέκτονας με μοναδικό ένστικτο στον σχεδιασμό αλλά και στη λειτουργικότητα των κτιρίων, στοιχεία που τον έφεραν κοντά στον φιλελεύθερων απόψεων σουλτάνο Αβδούλ Χαμίτ (1842-1918), ο οποίος τον ανακήρυξε σε αρχιμηχανικό του παλατιού.
Η πατρική ενασχόληση έστρεψε από νωρίς τον νεαρό Πάνο στην αρχιτεκτονική και επιπλέον του εξασφάλισε την οικονομική άνεση να σπουδάσει στα καλύτερα σχολεία, στα οποία έμαθε πολλές γλώσσες.
Η οικογένεια αναγκάστηκε να μετακομίσει στην Αθήνα μετά την εκθρόνιση του σουλτάνου, όπου ο Πάνος Τζελέπης φοίτησε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, αφού η Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου ιδρύθηκε μερικά χρόνια αργότερα.
Μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, πήγε στο Παρίσι και απέκτησε το δίπλωμά του από δύο κορυφαίες σχολές, την École Special d'Architecture και την École National des Arts Decoratifs, ενώ είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τα κυρίαρχα ρεύματα της εποχής δουλεύοντας δίπλα σε σπουδαίους αρχιτέκτονες.
Είχε την ευστροφία να διαβλέψει το τέλος του εκλεκτικισμού και της Art Nouveau, επιλέγοντας να στρέψει την προσοχή του στη λαϊκή αρχιτεκτονική και να ηγηθεί στο κίνημα για την ανάδειξή της στην Ελλάδα, μαζί με τον Αριστοτέλη Ζάχο (1871-1939) και τον Δημήτρη Πικιώνη (1887-1968), τους πρωτεργάτες της επιστροφής στην παράδοση.
Γρήγορα όμως εντάχθηκε στους μοντερνιστές και ενστερνίστηκε τις λιτές γραμμές, για τις οποίες ο ίδιος τόνιζε με πάθος ότι αποπνέουν ισορροπία και ηρεμία. Με αυτές τις επιλογές, υπέγραψε σχεδόν 100 κτίρια, μονοκατοικίες, πολυκατοικίες και δημόσια κτίρια, τα οποία φρόντιζε να σχεδιάζει ώς την τελευταία λεπτομέρεια. Ηταν μάλιστα ο πρώτος που διαμόρφωσε το εσωτερικό μεγάλων καταστημάτων της δεκαετίας του 1920.
Τα παιδιά, ο κόσμος και οι ανάγκες τους ήταν πάντα ένα μεγάλο κεφάλαιο για τον Πάνο Τζελέπη. Οι αστείρευτες γνώσεις του αποτυπώνονται με τον πιο χειροπιαστό τρόπο στις Παιδουπόλεις της Πεντέλης και της Βούλας, που σχεδίασε για λογαριασμό τού τότε υπουργείου Πρόνοιας και του ΠΙΚΠΑ.
Εχοντας εμπειρία από ανάλογα προγράμματα που εφάρμοζαν οι πιο αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες (Γαλλία, Βέλγιο, Αυστρία, Ιταλία κ.λπ.), θέλησε και στις δύο περιπτώσεις να σχεδιάσει μικρογραφίες οικισμών για παιδιά, οι οποίοι θα κάλυπταν τις ανάγκες τους για παραθερισμό και ανάρρωση.
Το συγκρότημα, που παραμένει έως σήμερα γνωστό ως ΠΙΚΠΑ Βούλας, παρότι έχει αλλάξει η ονομασία και κυρίως η κοινωνική αποστολή του, κατασκευάστηκε την περίοδο 1937-1939 και ενσωματώνει όλη την αγάπη του Τζελέπη για τα παιδιά.
Φρόντισε να σχεδιάσει στα μέτρα τους όλες τις εγκαταστάσεις, αρχίζοντας από τα κτίρια που είναι όλα σε μικρή κλίμακα ώστε να αποπνέουν οικειότητα και φτάνοντας ώς τους χώρους υγιεινής.
Ακόμα και στο κτίριο Διοίκησης, που είναι το μόνο διώροφο σε αυτήν την ιδιαίτερη «πολιτεία», φρόντισε να εκχωρήσει το ισόγειο στα παιδιά. Προέβλεψε εντυπωσιακά ανοίγματα στις κοινόχρηστες ζώνες και ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε το μέταλλο, αντί του ξύλου που ήταν το υλικό για τα κουφώματα. Πρωτοποριακή για την εποχή ήταν και η χρήση του μπετόν, το οποίο αποθεώνεται στο ημικυκλικό κεντρικό κτίριο.
Η αγάπη του για το περιβάλλον αποτυπώνεται στη μέριμνα για εκτεταμένες φυτεύσεις με δένδρα που δημιουργούν μια «αγκαλιά» γύρω από κάθε σπιτάκι.
1 Ο προδευτικός
Ο Πάνος Νικολή Τζελέπης έμεινε πάντα σταθερός στις προοδευτικές του απόψεις και πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Τον Δεκέμβριο του 1945 βρήκε πάλι καταφύγιο στο Παρίσι, με μια μεγάλη ομάδα Ελλήνων επιστημόνων που είχαν εξασφαλίσει υποτροφία μέσω του Γαλλικού Ινστιτούτου.
Επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα μετά μία δεκαετία και στράφηκε στη ζωγραφική και τη συγγραφή. Μοναδικό «διάλειμμα» ήταν «Το σπίτι του παιδιού» που σχεδίασε και κατασκεύασε στη Φουρνά. Ηταν μια δωρεά στη μνήμη των γονιών του, της Μανιώς και του Νικολή, το όνομα του οποίου φρόντιζε πάντα να το παρεμβάλλει στο δικό του ονοματεπώνυμο
Το Πατριωτικό Ιδρυμα Κοινωνικής Πρόνοιας (ΠΙΚΠΑ) ιδρύθηκε το 1915 με σκοπό την παροχή βοήθειας στους πρόσφυγες, πολύ γρήγορα όμως έκανε βασικό σκοπό του την προστασία της μητρότητας και των παιδιών. Στο πέρασμα του χρόνου άλλαξε πολλές ονομασίες και σήμερα ανήκει στο υπουργείο Υγείας. Μέρος των εγκαταστάσεων στη Βούλα αξιοποιείται για την κάλυψη αναγκών παιδιών με σοβαρά προβλήματα υγείας, τα οποία έχουν στη διάθεσή τους και τις παράκτιες υποδομές, που επίσης είχε σχεδιάσει ο Τζελέπης. Πρόσφατα ανακαινίστηκαν με δωρεά του Ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος»
3 Το «δίδυμο»
Το ΠΙΚΠΑ Πεντέλης αποτελεί «δίδυμο» με τις εγκαταστάσεις της Βούλας, προηγήθηκε όμως αφού κατασκευάστηκε την περίοδο 1936-1937 και θεωρείται υποδεέστερης αρχιτεκτονικής έμπνευσης από τους μελετητές του έργου του Τζελέπη. Ο δημιουργός του, πάντως, φρόντισε να διατάξει τα πέτρινα σπιτάκια με σεβασμό στο φυσικό ανάγλυφο
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας