Το γυάλινο κτίριο χωρίς τ' αστέρι

Η εντεκαόροφη σύνθεση από γυαλί, μάρμαρο και μπετόν, που κατασκευάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στέκεται με διακριτικότητα δίπλα σε εμβληματικά νεοκλασικά, τα οποία στεγάζουν τη Βουλή, το υπουργείο Εξωτερικών και την πρεσβεία της Αιγύπτου.

Οι δημιουργοί του κτιρίου, οι κορυφαίοι αρχιτέκτονες της εποχής, Ι. Βικέλας, Εμμ. Βουρέκας και Σθένης Μολφέσης, μαζί με τον καθηγητή του Πολυτεχνείου Κωνσταντίνο Δεκαβάλλα, συνεργάστηκαν για να ζωντανέψουν ένα «στοιχειωμένο» οικόπεδο στο πιο προνομιούχο σημείο της πλατείας Συντάγματος και να δημιουργήσουν ένα πολυτελές ξενοδοχείο, το «Astir Palace», που δεν κατάφερε να μακροημερεύσει και έχει μετατραπεί από χρόνια σε συγκρότημα γραφείων που καλύπτει ανάγκες του υπουργείου Εξωτερικών.

Η δαιδαλώδης ιστορία του ακινήτου έχει αφετηρία το 1833 και συνδέεται με την εξέλιξη της νέας λεωφόρου, που αρχικά ονομάστηκε Μαραθώνος, στη συνέχεια Αμπελοκήπων και Κηφισίας, για να σταθεροποιηθεί και από το 1932 να γίνει η υποδειγματική Β. Σοφίας.

Τα πρώτα πολεοδομικά σχέδια είχαν δεσμεύσει την αριστερή πλευρά της, που τότε ήταν γεμάτη περιβόλια, για να κατασκευαστούν τα κτίρια της κεντρικής διοίκησης, αλλά από το 1870 παραπέμφθηκαν στις καλένδες, λόγω οικονομικών δυσκολιών.

Λίγα χρόνια πριν, μεγάλα «τζάκια» και ομογενείς με προσβάσεις στην κυρίαρχη ελίτ, είχαν προλάβει να αγοράσει σε χαμηλές τιμές τα χωράφια, τα οποία σήμερα βρίσκονται στην κορυφή του πίνακα με τις αντικειμενικές αξίες.

Το περιζήτητο γωνιακό ακίνητο, στη διασταύρωση με την τότε «Μεγάλη Οδό», το Βουλεβάρτο που δεν είναι άλλη από την Πανεπιστημίου, πέτυχε να αποκτήσει ένας από σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της εποχής, ο Αριστείδης Παπούδωφ.

Ηταν ομογενής τραπεζίτης από τη Ρωσία, που απέκτησε τεράστια περιουσία και στα τέλη του 19ου αιώνα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, σε μια εποχή που εύποροι ομογενείς ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Χαρίλαου Τρικούπη και άρχισαν να κάνουν επενδύσεις στην Ελλάδα.

Τα μόνα βιογραφικά του στοιχεία που είναι διαθέσιμα αναφέρουν ότι ο Αρ. Παπούδωφ διετέλεσε πρόεδρος της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (1889-1913), ενώ ήταν σύμβουλος στο Ασυλο Ανιάτων κατά τις αρχές του 20ού αιώνα.

Ηταν επίσης μέλος της διοίκησης του Βαρβακείου, αφού είχε παντρευτεί την Αλεξανδρινή, γόνο της οικογένειας Βαρβάκη, με την οποία δεν απέκτησαν παιδιά. Ετσι, ξεκίνησε μια... σκυταλοδρομία για το αρχοντικό, το οποίο από τις αρχές της δεκαετίας του 1920 άλλαξε πολλούς ιδιοκτήτες αλλά και περιστασιακούς ενοίκους.

Το αρχικό νεοκλασικό, που είναι άγνωστου αρχιτέκτονα, ήταν διώροφο και διέθετε εντυπωσιακή είσοδο με κίονες και εσοχή η οποία επαναλαμβανόταν και στον όροφο, δημιουργώντας σκεπαστή βεράντα.

Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1875 και ολοκληρώθηκε έπειτα από 24 χρόνια, ενώ το 1921 απέκτησε άλλους δύο ορόφους και επεκτάθηκε προς την πλευρά της σημερινής Β. Σοφίας για να καλύψει τις ανάγκες μελών της τότε βασιλικής οικογένειας.

Η πριγκιπική ενοικίαση ακυρώθηκε και το 1922 το κομψό νεοκλασικό αγοράστηκε από τον εφοπλιστή Γαβριήλ Αθανασούλη (1875-1932).

Κεφαλλονίτης, από το χωριό Μαρκάτα Πυλάρου, μετανάστευσε πολύ νέος στο Βουκουρέστι, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο, από το οποίο απέκτησε μεγάλη περιουσία, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η νησίδα Πεταλάς, κοντά στις δυτικές ακτές της Αιτωλοακαρνανίας, καθώς και μεγάλα ακίνητα στην Ελλάδα και τη Ρουμανία.

Ηταν άκληρος, γι’ αυτό με διαθήκη διέθεσε μετρητά και ακίνητα στο Πολεμικό Ναυτικό, στην ιδιαίτερη πατρίδα του και σε ανίψια του.

Για άγνωστους λόγους, άφησε το μέγαρο της πλατείας Συντάγματος σε... χώρες! Το αρχοντικό θα πήγαινε στο σερβικό κράτος και σε περίπτωση άρνησης στο ιταλικό, για τη στέγαση της πρεσβείας τους στην Αθήνα.

Η... κεφαλλονίτικης έμπνευσης δωρεά δεν έγινε αποδεκτή και το 1937 ο τότε δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς το έλυσε με τον Νόμο 33/1937, με τον οποίο το μέγαρο περιήλθε στους κληρονόμους της υπόλοιπης περιουσίας του Γαβριήλ Αθανασούλη, με βάση τα ποσοστά τους.

Την ίδια χρονιά στο ακίνητο στεγάζεται το υπουργείο Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως, που το διαδέχθηκε η Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών, η οποία παρέμεινε ώς το 1961.

Ολα αυτά τα χρόνια οι ιδιοκτήτες του ακινήτου είχαν κάνει προσπάθειες να το πουλήσουν, κάτι που πέτυχαν το 1962 και με τίμημα 90 εκατ. δραχμών περιήλθε στην ιδιοκτησία του μεγαλοεφοπλιστή Σταύρου Νιάρχου.

Σχεδόν την ίδια εποχή, το Ταμείο Ασφαλίσεων Υπαλλήλων της Αγροτικής Τράπεζας, που διέθετε το διπλανό ακίνητο προς την πλευρά της οδού Πανεπιστημίου και είχε ήδη στην ιδιοκτησία του το ξενοδοχείο «King George» επί της πλατείας Συντάγματος, κίνησε τη διαδικασία απαλλοτρίωσης αλλά και κατεδάφισης του μεγάρου.

Η πρόταση αγοράς έγινε δεκτή, αλλά χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να πετύχει το 1971 να αναλάβουν δράση οι μπουλντόζες. Το προνομιούχο ακίνητο έμεινε πάντως άλλα δέκα χρόνια αδόμητο, έως το 1980, οπότε ξεκίνησε η κατασκευή του πολυτελούς ξενοδοχείου.

1. Ο ματωμένος Δεκέμβρης

Το νεοκλασικό της πλατείας Συντάγματος ήταν η έδρα της Γενικής Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών τον Ματωμένο Δεκέμβρη του 1944, κατά τον οποίο είχε παίξει καθοριστικό ρόλο, σε συνδυασμό με τις βρετανικές δυνάμεις που είχαν το επιτελείο τους στα υπόγεια του γειτονικού ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρεταννία».

Χρόνια αργότερα, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ακρόπολις» (φύλλο 12ης Δεκεμβρίου 1958), ο αστυνομικός διευθυντής Αγγελος Εβερτ είχε αποδεχθεί ότι είχε πάρει τότε εντολή να ανοίξει πυρ κατά των άοπλων διαδηλωτών για να μη διασαλευτεί η... «έννομος τάξις».

Ηταν 3 Δεκεμβρίου 1944, όταν χιλιάδες πολίτες συμμετείχαν στο ειρηνικό συλλαλητήριο του ΕΑΜ, στο οποίο από τις σφαίρες των αστυνομικών δυνάμεων έπεσαν νεκρά 30 άτομα και δεκάδες ήταν οι βαριά τραυματίες. Για τους ιστορικούς, ο Εμφύλιος μόλις είχε ξεκινήσει...

2. Για τον διάδοχο

Η ανακαίνιση και επέκταση του μεγάρου το 1921 έγινε για να κατοικήσει ο διάδοχος Γεώργιος, ο οποίος τον Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου είχε παντρευτεί την πριγκίπισσα Ελισάβετ της Ρουμανίας. Το ζευγάρι δεν απέκτησε παιδιά, δεν ευτύχησε και χώρισε το 1935 στην εξορία. Δεν κατοίκησε ποτέ στο αρχοντικό, γιατί οι χώροι του είχαν θεωρηθεί ανεπαρκείς.

3. Στο Θεμιστόκλειο Τείχος της Αθήνας

Στο προκήπιο του ακινήτου προς τη Β. Σοφίας εντοπίστηκαν ίχνη από το Θεμιστόκλειο Τείχος της Αθήνας. Τα αρχαιολογικά ευρήματα φαίνεται πως είναι ο λόγος για τον οποίο στην αρχή το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την άδεια κατεδάφισης του νεοκλασικού, αλλά δέκα χρόνια αργότερα (1971) έδωσε τη συγκατάθεσή του.